آیا با بخشیدن مهریه زن می تواند طلاق بگیرد؟【سال1404】

زمانی که مسئله طلاق مطرح می‌شود، مبحث مهریه، نفقه، اجرت‌المثل و بسیاری از موارد دیگر هم ایجاد می‌شود که باید مورد بررسی قرار بگیرد. مهریه حقی است که باید توسط مرد به زن پرداخت شود و در هنگام طلاق هم باید این موضوع تعیین تکلیف شود. گاهی زن مهریه خود را مطالبه می‌کند و گاهی آن را می‌بخشد؛ حتی ممکن است زن مهریه را با دریافت مزایایی دیگر معاوضه کند. حالا سوال اینجاست که آیا با بخشیدن مهریه زن می‌تواند طلاق بگیرد؟ برای یافتن پاسخ این سوال باید به سایت‌های حقوقی مانند وکیل تو (vakileto.net)، مراجعه کنید و مقالات مرتبط را مطالعه کنید.

بررسی حقوق و قوانین مربوط به بخشش مهریه

در سنت‌های ازدواج کشور ما، موضوعی به نام مهریه وجود دارد. مهریه در واقع مهری است که مرد به زوجه تقدیم می‌کند و پس از عقد ازدواج، به زن تعلق خواهد گرفت و می‌تواند در هر زمانی آن را از همسر خود بخواهد. از طرف دیگر، زن می‌تواند با دلیل یا بدون دلیل مهریه را به همسر خود ببخشد. لازم به ذکر است، مهریه در صورت جاری شدن صیغه عقد به زن تعلق خواهد گرفت و در صورت عدم ازدواج و عقد، مهریه‌ای هم وجود نخواهد داشت.

این حق، متعلق به زوجه است و می‌تواند هر گونه دخل و تصرفی در آن داشته باشد. ممکن است زن بخواهد تمام یا بخشی از حق خود را به همسر خویش ببخشد. بخشیدن مهریه، نیازمند تنظیم سندی مجزا از سند ازدواج است؛ در واقع، باید برای بخشش مهریه، باید یک سند رسمی در دفترخانه تنظیم شود و طی آن، زن میزان موردنظر مهریه را ببخشد. اسناد غیررسمی، سندیتی برای بخشش مهریه ندارند و برای قانون، قابل قبول نیست. حضور یک وکیل باتجربه که در دعاوی مختلف خانواده و مهریه حضور داشته و وکالت‌های موفقی در کارنامه کاری خود دارد، می‌تواند تاثیرات مثبت و قابل قبولی در پیگیری چنین موارد حقوقی داشته باشد.

مراحل بخشیدن مهریه

هنگامی که زن تصمیم می‌گیرد مهریه خود را ببخشد و از این حق خود بگذرد، باید مراحل لازم برای انجام این فرایند را انجام دهد. زن برای بخشیدن مهریه نیازی به مراجعه به دادگاه و طی کردن روال دادرسی پرونده ندارد. در واقع، زن باید با در اختیار داشتن مدارک هویتی و سند ازدواج خود به یکی از دفترخانه‌های اسناد رسمی مراجعه کند و با تنظیم یک سند، این حق خود را ببخشد.

البته امکان بخشش مهریه به  صورت دستی و با تنظیم سندی که بخشش مهریه به طور دقیق و واضح در آن بیان شود و اثر انگشت زوجه بر آن باشد هم امکان‌پذیر است. در صورتی که قرار باشد در قبال بخشش مهریه، حق طلاق و یا مالی را از وی دریافت کند، باید مرد هم برای ثبت درخواست زن، به همراه مدارک شناسایی خود، در دفترخانه حاضر شود. پس از این‌که اقرار نامه زوجه مبنی بر بخشش مهریه در دفتر اسناد رسمی ثبت شود، این نامه به دفترخانه‌ای که ازدواج در آن ثبت شده است، ارجاع داده می‌شود تا در قسمت ملاحظات سند ازدواج ثبت شود.

مهریه بخشیده شده: آیا منجر به جدایی می‌شود؟

مقوله مهریه و طلاق دو مبحث جداگانه هستند و حتی در هنگام طلاق هم به صورت جداگانه باید مورد بررسی قرار بگیرند. به عبارتی، مهریه به عنوان یک بدهی است که مرد به زن دارد؛ مرد باید این بدهی را پرداخت کند، مگر آن‌که، زن این بدهی را ببخشد. پرداخت این بدهی، ارتباطی با زندگی مشترک زوجین ندارد و به هیچ عنوان، سبب جدایی زوجین نخواهد گردید.

اگر زوجین تصمیم به طلاق داشته باشند و پرداخت مهریه، در روند طلاق مورد پیگیری قرار گرفته باشد، تعیین تکلیف آن و یا توافق نسبت به میزان مهریه و نحوه پرداخت آن، می‌تواند سبب تسهیل در روند طلاق گردد. در روند طلاق، باید مهریه، تعیین تکلیف شود؛ به همین دلیل، توافق طرفین نسبت به پرداخت آن و حتی بخشیدنش، باعث می‌شود با حل‌وفصل موضوع مهریه، پرونده طلاق هم سریع‌تر دادرسی شود. به طور کلی، می‌توان گفت، شاید بخشش مهریه بتواند شرایط را برای جدایی زوجین فراهم کند، اما طلاق قطعی را به همراه نخواهد داشت.

بررسی تاثیر بخشش مهریه بر تصمیم به طلاق

بخشش مهریه، دلیلی برای جدا شدن زوجین از یکدیگر و خاتمه دادن به زندگی مشترک آن‌ها نیست. اما در شرایطی که زن و مرد تصمیم به طلاق گرفته باشند، بخشش آن سبب انجام سریع‌تر طلاق می‌گردد. در برخی موارد، ممکن است، بخشیدن مهریه سبب بروز اختلافات در زندگی مشترک و فراهم شدن زمینه طلاق شود. به این صورت که مرد با تصور این‌که، زن دیگر حقی برای مطالبه ندارد و به سادگی می‌تواند، وی را طلاق دهد، بنای ناسازگاری بگذارد.

از طرف دیگر، هنگامی که زن در مقابل این بخشش، به جای محبت، ناسازگاری ببیند، نارضایتی‌هایی در وی ایجاد گردد. البته، این موضوع در مورد همه افراد صادق نیست؛ اما، ممکن است در مورد برخی زوج‌ها، این حالت مشاهده شود. با این توضیحات، خواهیم دانست که بخشیدن مهریه توسط زوجه، دلیل قانونی برای طلاق نیست و نمی‌تواند منجر به طلاق شود، اما ممکن است زمینه نارضایتی زوجین و طلاق را مهیا کند.  

بخشیدن مهریه و شرایط آن در قانون ایران

بخشیدن مهریه دارای شرایط خاصی است که باید این نکات رعایت شود تا بخشش مهریه به صورت قانونی، ثبت شود. به عنوان مثال، بخشش مهریه باید پس از جاری شدن صیغه عقد باشد و در واقع قبل از عقد، بخشش مهریه باطل است؛ یعنی چیزی برای بخشیدن وجود ندارد. شرط دیگر، بخشش مهریه، ثبت آن به صورت رسمی و مکتوب است؛ بخشش شفاهی مهریه از نظر قانونی، قابل قبول نیست.

برای این‌که بخشش مهریه زوجه، قانونی و قابل قبول باشد، باید بخشش با رضایت کامل زن انجام شود. زن باید در سلامت کامل عقل و اختیار، اقدام به بخشش مهریه نماید. در صورتی که، ثابت گردد، زن در شرایط نامتعادل عقلی، تصمیم به بخشش مهریه گرفته است، بخشش باطل می‌شود. از طرف دیگر، زن باید نسبت به تصمیم بخشیدن مهریه و عواقب و پیامدهای آن آگاهی کامل داشته باشد، سپس، اقدام به بخشش مهریه نماید؛ زیرا، مهریه پس از بخشش، قابل بازگشت نخواهد بود و در صورت پشیمانی، امکان برگشت وجود ندارد، مگر در شرایط خاصی این امکان فراهم شود.

مدارک لازم برای بخشش مهریه

برای بخشیدن مهریه، ارائه یک سری مدارک الزامی است و باید برای ثبت بخشش مهریه، این مدارک در دست باشند. مدارک شناسایی و هویتی زوجین از جمله کارت ملی و شناسنامه آن‌ها باید در اختیار زوجین باشد. سند ازدواج هم از دیگر مدارک موردنیاز برای ثبت بخشش مهریه است که میزان مهریه هم در آن قید شده است. در هنگام بخشش مهریه هم مانند زمان ازدواج، باید دو شاهد عاقل برای تایید فرآیند، حضور داشته باشند.

در برخی مواقع ممکن است، زوجه هنوز به سن رشد نرسیده باشد، به همین دلیل، اجازه ولی یا قیم آن‌ها برای بخشش مهریه ضروری است. زوجین باید با ارائه اصل و کپی این مدارک، به دفاتر اسناد رسمی مراجعه نموده و در این دفاتر، مهریه را به صورت ثبتی و رسمی ببخشند. ثبت سند در دفاتر غیررسمی فاقد اعتبار است و در هنگام استفاده، ممکن است مشکلاتی را برای زوجین به وجود آورد.

انواع بخشش مهریه

بخشیدن مهریه دارای روش‌های مختلفی است که هر کدام از این روش‌ها، شرایط خاص خود را دارند. در ادامه این قسمت به بررسی انواع بخشش مهریه خواهیم پرداخت.

بخشش کامل: این یکی از انواع بخشیدن مهریه است که طی آن، زوجه مهریه خود را به صورت تمام و کمال به زوج می‌بخشد. این بخشش به صورت قطعی و بدون شرط خاصی انجام می‌شود.

بخشش بخشی از مهریه: در برخی موارد، ممکن است زن، بخشی از مهریه را به همسر خود ببخشد. در این حالت، باید میزان بخشش به صورت کامل و شفاف، مشخص شود و زوجه می‌تواند باقیمانده مهریه خود را مطالبه نماید.

بخشش مشروط: در حالتی دیگر، زوجه مهریه خود را در ازای ایجاد شرایطی خاص می‌بخشد. به عنوان مثال، ممکن است زن در قبال بخشش مهریه، تحقق شرایط خاصی مانند پرداخت یک هزینه مشخص را از همسر خود بخواهد. این نوع بخشش مهریه که با شرط و شرایط خاصی همراه است، بخشش مشروط مهریه است.

بخشش موقت: این امکان وجود دارد که زن مهریه خود را برای مدت مشخصی به همسر ببخشد و پس از پایان مدت مشخص، دوباره می‌تواند حق خود را مطالبه کند.

بخشش در ازای عوض: در این شرایط، زوجه، مهریه خود را در ازای یک عوض مشخص، خواهد بخشید. این نوع بخشش به این صورت است که زن مهریه را در عوض دریافت حق طلاق و یا حضانت فرزند به همسر می‌بخشد.

آیا بخشش مهریه حق طلاق زن را از بین می‌برد؟

در قانون کشور ما، حق طلاق با مرد است و زن در این رابطه حقی ندارد؛ مگر این‌که خود مرد، حق طلاق را به زن بدهد. حال ممکن است این سوال مطرح شود که آیا بخشش مهریه ممکن است حق طلاق را از بین ببرد؟ در پاسخ این سوال باید بگوییم که حق طلاق ارتباطی به مهریه ندارد. مهریه یکی از حقوق زن در ازدواج است که به عنوان دین بر گردن زوج است و موظف است که آن را پرداخت کند.

حق طلاق هم متعلق به مرد است که اگر آن را به همسر خود بدهد، با رضایت کامل آن تصمیم را گرفته و حق خود را به زن داده است. این دو موضوع ارتباطی با یکدیگر ندارند و به صورت دو موضوع جداگانه، در نظر گرفته خواهند شد. زن با داشتن حق طلاق هم می‌تواند مهریه خود را ببخشد و در صورتی که حق طلاق به زن داده شده باشد، بخشش مهریه تاثیری در این حق نخواهد داشت. یک زن پس از بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه خود هم می‌تواند از حق طلاق خود استفاده کند.

بررسی حقوق قانونی زن در صورت بخشیدن مهریه

مهریه تنها یکی از حقوق زن در ازدواج است و زن حقوق دیگری مانند نفقه و اجرت‌المثل هم دارد. در مسیر بخشش مهریه، زن تنها همین حق مهریه خود را می‌بخشد و این موضوع تاثیری بر سایر حقوق زن ندارد. در واقع با بخشش مهریه، تنها و تنها مهریه بخشیده می‌شود و سایر حقوق زنان در جای خود باقی است و از بین نخواهد رفت.

حتی زنان می‌تواند با بخشیدن مشروط و یا در ازای عوض مهریه، حقوق جدیدی را برای خود ایجاد کنند. زن می‌تواند در ازای بخشیدن تمام و یا حتی بخشی از مهریه خود، حق طلاق را به دست آورد. اما لازم است که این فرایند بخشش مهریه با بررسی کامل و در نظر گرفتن همه جوانب انجام شود تا بعدا پشیمانی زوجه را به همراه نداشته باشد، زیرا، پس از بخشش، راهی برای پیشمانی وجود ندارد.

تاثیر بخشیدن مهریه بر روند طلاق چیست؟

فرایند طلاق، روندی زمانبر دارد؛ به دلیل این‌که لازم است موارد مختلفی مانندنفقه، اجرت‌المثل، حضانت فرزندان و مهریه، تعیین تکلیف شوند. مهریه هم به عنوان یکی از این عواملی که باید تعیین تکلیف شود، سبب طولانی شدن فرایند طلاق می‌گردد. حال اگر این موضوع به طریقی مسالمت آمیز و توافقی حل شود، دیگر نیازی به طی کردن پروسه مهریه نخواهد بود و روند طلاق هم سریع‌تر انجام می‌شود.

می‌توان گفت تاثیر بخشیدن مهریه در روند طلاق به این صورت است که دادرسی این دعاوی سرعت یافته و سریع‌تر به نتیجه خواهد رسید. مهریه و بخشش آن، تاثیری بر طلاق گرفتن و یا نگرفتن زوجین ندارد، اما زن و شوهری که تصمیم به جدایی دارند، با بخشش مهریه می‌توانند طلاق خود را در زمان کمتری به نتیجه برسانند. در صورتی که زوجه مهریه خود را در ازای حضانت فرزند و یا برخی موارد دیگر، ببخشد، با حل شدن یک مسئله دیگر در پرونده طلاق، این فرایند ساده‌تر نیز خواهد شد.

بخشش مهریه و پیامدهای آن در تصمیم به طلاق

یک زن هنگامی که تصمیم به بخشیدن مهریه خود می‌گیرد، باید نسبت به برخی از موضوعات آگاهی کامل داشته باشد. زن باید بداند که پس از بخشش مهریه خود، دیگر حقی در این زمینه ندارد و امکان مطالبه مهریه دیگر برای او وجود ندارد. بعد از بخشیدن مهریه، زن تنها در تحت برخی شرایط قادر است از تصمیم خود منصرف شود. اگر مهریه در عوض دریافت مالی بخشیده شده باشد، زن می‌تواند از درخواست خود منصرف شود و با بازگرداندن مال، مهریه خود را پس بگیرد.

در صورتی که مهریه در ازای انجام امور مشخصی مانند حضانت فرزند و یا انجام اقداماتی دیگر، بخشیده شود، در صورت عمل نکردن زوج به شرایط عنوان شده، بخشش مهریه هم باطل شده و زن می‌تواند برای دریافت و مطالبه مهریه خود اقدام کند. اگر پس از بخشش مهریه، زوجین تصمیم به جدایی بگیرند، طلاق آن‌ها باید از نوع توافقی باشد. در غیر این صورت، اگر زن پس از بخشش مهریه، طلاق بخواهد و همسر او راضی به طلاق نباشد، زن باید با پرداخت مالی مشخص، رضایت مرد را به طلاق توافقی جلب کند.

آیا بخشیدن مهریه حق طلاق را برای زن فراهم می‌کند؟

مهریه حق زن است و وی می‌تواند در ازای بخشیدن آن، حقوق دیگری را طلب کند. اما الزاما خود بخشش مهریه، حقی را برای زن به ارمغان نمی‌آورد. برخی بر این گمانند که بخشیدن مهریه سبب اعطای حق طلاق به زن خواهد شد. این تصور نادرستی است، زیرا بخشش مهریه سبب ایجاد حق طلاق برای زن نخواهد شد. در واقع، مهریه حق زن است و در بخشیدن و نبخشیدن آن مختار است؛ از طرف دیگر، حق طلاق هم متعلق به مرد است و وی در بخشیدن و نبخشیدن آن مختار است.

حال ممکن است زن و شوهر در ازای بخشیدن این حقوق به همدیگر با هم توافق کنند. یعنی زن حق مهریه خود را به همسر می‌بخشد و مرد نیز حق طلاق را به زوجه، اعطا می‌کند. ممکن است زن مهریه خود را تنها به شرط گرفتن حق طلاق ببخشد؛ اما مرد، می‌تواند این شرط را نپذیرد و از حق طلاق خود نگذرد. در این شرایط، مرد کماکان موظف به پرداخت حق مهریه زن است.

نقش بخشش مهریه در قطع رابطه زناشویی

در این قسمت، قصد داریم نقش بخشش مهریه را در رابطه زناشویی بررسی کنیم. این دو موضوع هم ارتبطی با یکدیگر ندارند، یعنی بخشش مهریه نمی‌تواند تاثیر قانونی بر رابطه زناشویی داشته باشد. ممکن است برخی تصور کنند با بخشیدن مهریه و باطل شدن آن، عقد ازدواج هم باطل شده و باید رابطه زناشویی قطع گردد؛ اما، این تصور کاملا غلط است و بخشیدن مهریه تنها مربوط به این حق زن است و هیچ ارتباطی با عقد ازدواج و از بین رفتن آن ندارد.

رابطه زناشویی با جاری شدن صیغه عقد، برقرار شده و تنها با باطل شدن ازدواج، ممنوع خواهد شد. اگر یکی از شرایط مختلفی که برای باطل شدن عقد وجود دارد، فراهم شود، رابطه زناشویی باید قطع گردد و در غیر این صورت گناه رخ داده است. بخشیدن مهریه جزو عوامل ابطال عقد نیست و به هیچ عنوان تاثیری بر ازدواج و رابطه زناشویی ندارد و نمی‌تواند منجر به قطع این ارتباط شود.

آیا زن بعد از بخشش مهریه می‌تواند آن را مطالبه کند؟

گاهی اوقات، زنان بنا به دلایل مختلفی مانند فشار و اجبار همسر، گرفتن حق حضانت فرزندان و یا سایر موارد، مهریه خود را ببخشد. در برخی شرایط، زن پس از بخشش مهریه، از این موضوع پشیمان شده و می‌خواهد مهریه خود را مطالبه کند. امکان بازگشت دوباره مهریه و مطالبه آن، بستگی به نوع بخشش مهریه و ثبت آن دارد. نوع مهریه تعریف شده در سند ازدواج و نوع سند بخشش مهریه، برای انصراف از این درخواست، تاثیرگذار است.

در بیشتر موارد، امکان پشیمانی و انصراف از درخواست بخشش مهریه، وجود ندارد. اما در صورتی که زوجه بتواند اثبات کند که بخشش مهریه را تحت فشار همسر انجام داده است و یا در شرایط غیرعادی این تصمیم را اتخاذ کرده است، می‌تواند حق مطالبه مهریه خود را برگرداند. اگر شرایط بخشش مهریه هم فراهم نباشد، بخشش ابطال شده و زوجه مجددا می‌تواند حق خود را مطالبه کند. در صورتی که در سند بخشش مهریه، عبارت ابراء مهریه استفاده شود، امکان برگشت از بخشش مهریه وجود ندارد و زوجه تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند مهریه خود را طلب نماید. استفاده از واژه هبه، سبب می‌شود زوجه بتواند دوباره حق مهریه خود را بازگرداند.

بخشش مهریه بدون شاهد امکان‌پذیر باشد؟

برای بخشش مهریه از نظر قانونی، نیاز به شاهد است؛ همان‌طور که برای ثبت عقد و یا طلاق، نیاز به شاهد است. اما زوجه برای بخشش مهریه خود، نیازمند حضور پدر خود می‌باشد. در صورتی که پدر زوجه در قید حیات نباشد، برادر زوجه باید برای ثبت بخشش مهریه در دادگاه حضور یابد. در این شرایط که پدر یا برادر زوجه حضور داشته باشد، نیازی به حضور شاهد نخواهد بود.

اگر شرایط پرونده به گونه‌ای باشد که نیازی به حضور پدر و قیم زوجه نباشد، باید شاهدی برای ثبت بخشش مهریه داشته باشد. حضور شاهد برای تاییدی بر خواست زوجه بر بخشش مهریه و همچنین اثبات این موضوع است که زن در سلامت عقل و خواست خود، این تصمیم  را اتخاذ نموده و تحت فشار اقدام به این موضوع نکرده است.

کلام آخر

مهریه یکی از حقوق زن در ازدواج است که پس از ازدواج، قادر است این حق خود را مطالبه نموده و یا آن را ببخشد. بخشش مهریه تاثیری بر سایر حقوق زن از جمله نفقه، حضانت فرزندان و غیره ندارد. در واقع، زن با بخشش مهریه این حق خود را خواهد بخشید؛ بخشش مهریه می‌تواند به صورت کامل، بخشی از مهریه، بخشش مشروط و یا بخشش در ازای عوض است. بهتر است که بخشیدن مهریه به صورت تنظیم یک سند رسمی انجام شود تا به صورت قانونی باشد؛ اما امکان این بخشش به صورت دستی و با اثر انگشت زوجه هم فراهم است.

بخشش مهریه پس از ازدواج قابل انجام است و تنها تحت برخی شرایط خاص قابل بازگشت است. مهریه باید دارای شرایط خاصی باشد تا امکان مطالبه آن وجود داشته باشد؛ مهریه باید مشروع و قابل تملک باشد، به صورت مالی باشد که ارزش مالی داشته باشد و در سند ازدواج هم قید شده باشد. زن می‌تواند در ازای بخشیدن مهریه خود، حقی را از همسر خود دریافت کند؛ به عنوان مثال، زوجه می‌تواند در قبال بخشیدن مهریه، حق طلاق را دریافت کند. با مراجعه به سای‌های حقوقی مانند وکیل تو می‌توانید اطلاعات جامعی در خصوص مسائل حقوقی مختلف از جمله مهریه کسب نمایید.