میمون شدن بهتاش در (پایتخت) برای کودکان بدآموزی داشت؟ - به جز هُما همه الگوهای شخصیتی سریال (پایتخت) پر از ایرادند

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبر ناب به نقل از خبرآنلاین - مهسا بهادری: هفت فصل و چهارده سال مخاطبان با نقی معمولی و خانواده اش زندگی کردند و بارها بازپخش این سریال را از شبکه های مختلف تماشا کردند، خانواده ای که خانه اشتباه در تهران خریدند، با کامیون به قشم سفر کردند، عروسِ چینی را در دل خانواده خود جای دادند، به شورای شهر رفتند، با داعش جنگیدند، از دروازه بان تیم نساجی حمایت کردند تا فصل هفتم که یک شهاب سنگ و عروس مریخی وسط زندگی آن ها قرار گرفت.

خانواده ای که با تمام فراز و نشیب ها کنار یکدیگر ایستادند و در دل مشکلات به کمک یکدیگر آمدند، خانواده ای معمولی که در نگاه اول الگوی رفتاریشان مطابق با انتظاری است که از خانواده تعریف شده، اما وقتی نسبت به ماجرا عمیق تر می شویم در می یابیم که علت شکل گیری بسیاری از همین اختلافات و مشکلات ریشه در الگوهای رفتاری این شخصیت ها دارد. 

در این میان یک پرسش وجود دارد، چه گزاره های جامعه شناختی و روان شناختی در سریال «پایتخت» وجود دارد که توانسته هفت فصل مخاطبان را با خود همراه کند؟ و آیا این گزاره ها قابلیت الگو برداری دارند؟ برای پاسخ به این پرسش با اعظم نژادی، استاد دانشگاه، جامعه شناس و مشاوره خانواده به گفت وگو پرداختیم که در ادامه می خوانید.

چه گزاره هایی را در سریال «پایتخت» دیدید که مورد توجه شما بود و خیلی با جامعه حال حاضر تطابق داشت یا حتی مخالفش بود؟

سریال «پایتخت» یک اثر فرهنگی اجتماعی است که توانسته بخش هایی از جامعه ایرانی را به خوبی منعکس کند. یکی از نکاتی که در آن مشاهده می کنیم، ایجاد تعامل و هماهنگی بین خانواده ها و مخاطبان مختلف است. این سریال به گونه ای طراحی شده که برای طیف های مختلف سنی جذاب باشد. این نشان می دهد که «پایتخت» از قدرت بالایی در جذب مخاطب و ادامه دادن با آن طی سال ها برخوردار است.

یکی از دلایل اصلی این که مردم به تماشای این سریال ادامه می دهند، به این مربوط می شود که «پایتخت» در سطح خانواده قابل مشاهده است. خانواده ها وقتی می بینند یک سریال با فرهنگ و ساختار اجتماعی آن ها همخوانی دارد و به تربیت فرزندان آسیب نمی زند، آن را به عنوان یک انتخاب مناسب می پذیرند. در واقع، خانواده ها این سریال را برای تماشا در خانه به دلیل محتوای مناسب و ارزش های فرهنگی آن انتخاب می کنند.

چرا «پایتخت» تا این اندازه میان مخاطبان محبوب است و توانست هفت فصل ادامه پیدا کند؟

 یکی از دلایل این است که مخاطب را در سطوح مختلف اجتماعی و سنی جذب می کند. به عنوان مثال، یکی از شخصیت های اصلی این سریال، نقی، به عنوان یک نماد از ویژگی های مختلف انسان ها مانند خودخواهی، ابله بودن، یا حتی زرنگی، تبدیل به یک شخصیت محبوب شده است. نوجوانان در مدرسه و در بین همسالان خود، از لحن خاص این شخصیت استفاده می کنند تا یک جو دوستانه و بامزه ایجاد کنند. این نوع طنز در بین جوانان و نوجوانان محبوب است، چون آن ها به دنبال فضایی برای شوخی و خنداندن دیگران هستند.

این محبوبیت فقط به دلیل جذابیت های طنز و خانوادگی است یا عوامل دیگری هم در این مورد دخیل هستند؟

قطعا عوامل دیگری نیز دخیل هستند. یکی از این عوامل، بُعد جغرافیایی سریال است. «پایتخت»، با نمایش شمال ایران و فرهنگ مردم آن منطقه، توانسته حس محبت و علاقه به مردم شمال را در میان مخاطبان بیدار کند. مردم ایران، به خصوص در مناطق مرکزی و جنوبی، علاقه زیادی به فرهنگ و زبان شیرین شمالی ها دارند. این علاقه باعث می شود که «پایتخت» برای آن ها جذاب تر شود، چون این سریال فضایی از شمال ایران را به نمایش می گذارد که برای بسیاری از مردم، به عنوان یک مقصد گردشگری محبوب و آرامش بخش شناخته می شود.

آیا تنها عوامل خانوادگی و فرهنگی و نشان دادن شمال کشور باعث موفقیت این سریال شده ؟ چون ما آثاری داشتیم که در شمال کشور ساخته شده و چه بسا این فرهنگ را جالب تر هم نمایش داده اما به اندازه «پایتخت» مورد استقبال قرار نگرفته است.

«پایتخت» به نوعی یک تصویر از جامعه ایران در قالب طنز و دراماتیک است. این سریال می تواند موقعیت های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در قالب داستان هایی ساده و قابل درک به نمایش بگذارد. در واقع این اثر به عنوان یک آینه اجتماعی عمل می کند. به همین دلیل است که مردم می توانند خود را در شخصیت ها و موقعیت های آن ببینند و این باعث می شود که علاقه مندی به آن افزایش یابد. همچنین ترکیب طنز، فرهنگ، جغرافیا و روابط انسانی باعث شده تا «پایتخت» به یک پدیده فرهنگی تبدیل شود که همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده است.

نکته دیگر اینکه سریال «پایتخت» به طور مداوم درباره مفهوم خانواده صحبت می کند. خانواده ای که اعضای آن پیوندهای عاطفی قوی با یکدیگر دارند و در کنار هم زندگی می کنند. در این سریال، خانواده در محیطی پر از ارتباطات و تعاملات با یکدیگر به تصویر کشیده شده است. «پایتخت» نشان می دهد که اگر خانواده ای به هم پیوسته باشد و همه اعضا با یکدیگر در ارتباط باشند، چه تاثیر مثبتی بر زندگی افراد می گذارد.

دکتر اعظم نژادی

در وضعیت کنونی خانواده ایرانی شکل سابق خود را دارد یا بخاطر فاصله گرفتن از آن فضا تلاش می کند بخش گمشده خود را در سریال پیدا کند؟

در جامعه ایرانی، خانواده به نوعی با بلاتکلیفی و گمگشتگی مواجه شده است. بسیاری از افراد احساس می کنند که خانواده هایشان از هم دور شده اند و به نوعی حسرت می خورند که چرا اعضای خانواده بیشتر با یکدیگر در ارتباط نیستندو در دنیای امروز این پیوندها به شدت کمرنگ شده است. در چنین شرایطی «پایتخت» تصویری از خانواده را به نمایش می گذارد که در آن افراد به جای انزوا و دوری از یکدیگر، در کنار هم با مشکلات روبه رو می شوند و تلاش می کنند که روابطشان را حفظ کنند. این خانواده ها با هم صحبت می کنند، بحث می کنند و حتی گاهی دعوا هم می کنند، اما در نهایت هیچ کس احساس تنهایی نمی کند.

آیا می توان از رفتار شخصیت های «پایتخت» به عنوان الگو استفاده کرد؟

درست است که شخصیت ها در سریال «پایتخت» گاهی رفتارهایی دارند که به نوعی الگوی رفتاری محسوب می شوند، اما این الگوها به معنای توصیه به پیروی از آن ها نیست. بلکه سریال تلاش می کند تا نشان دهد که در دنیای واقعی هم ممکن است افراد در موقعیت های مشابه قرار بگیرند و از این منظر رفتار شخصیت ها می تواند مورد بازبینی قرار گیرد. مثلاً شخصیت هایی مانند نقی یا ارسطو در مواجهه با مشکلات، رفتارهایی دارند که در نهایت به اشتباهات و سوءتفاهمات منجر می شود. این نوع رفتارها در سریال نشان دهنده آن است که در زندگی واقعی، افراد غالباً به دنبال منفعت شخصی خود هستند و کمتر توجه به منافع جمعی دارند. 

در واقع ای رفتارها الگوی نکوهشی دارند؟

رفتارهایی که در سریال «پایتخت» به نمایش گذاشته می شود، در واقع الگوی نکوهشی دارند. یعنی وقتی بیننده این رفتارها را می بیند، ممکن است متوجه شود که این نوع رفتار اشتباه است و نباید آن را در زندگی واقعی خود تکرار کند. به عبارت دیگر، شخصیت ها در «پایتخت» به شکلی رفتار می کنند که باعث می شود مخاطب از آن ها به عنوان الگوی منفی پرهیز کند و سعی کند رفتارهای بهتری در زندگی واقعی خود از خود نشان دهد.

به طور کلی، خانواده های ایرانی در این گونه مسائل آن چنان با هم هماهنگ شده اند که دیگر مشکلات و مسائل طبیعی به نظر می رسند. به عنوان مثال، وقتی مردم سریال «پایتخت» را می بینند، به جای بحث و گفتگو درباره پیام های اجتماعی آن، بیشتر به جنبه های طنز و شوخی آن توجه می کنند.وقتی از افراد می پرسیم که نظرشان درباره این سریال چیست می گویند «خیلی خندیدیم»، «خیلی بامزه بود»؛ اما هیچ کس نمی گوید که این رفتارها و مسائل ممکن است روی فرزندشان تأثیر بگذارد مثلا ماجرای میمون شدن ممکن است برای خیلی از کودکان بدآموزی داشته باشد، هدف سازندگان خنده بود اما کودک نمی تواند این موضوع را تشخیص دهد و ممکن است از این رفتارها تقلید کند. بنابراین، پیام هایی که در این سریال ها منتقل می شود، به درستی در خانواده ها مورد توجه قرار نمی گیرد.