شوراها و درک توسعه سیاسی

به گزارش سرویس اجتماعی خبر ناب به نقل از خبرآنلاین - چنین شورایی معمولاً با چالش های متعددی روبه رو است. امروزه شهر و هر محیط زندگی مدنی و اجتماعی، با شهروندان، معنی پیدا می کند. رابطه شهروندی با مدیریت شهری از جمله مسائل و موضوعات مهمی است که در حوزه مدیریت شهری در جهان مورد توجه قرار گرفته است. یکی از عواملی که می تواند به تحقق و پایداری نظام مردم سالاری در جامعه از طریق اجتماعات مردمی بینجامد، توجه به حقوق شهروندی است که می توان دستیابی به این هدف را از سوی شوراها دنبال کرد. در یک نگاه جامع شوراها در بطن خود، کلیدواژه حقوق شهروندی، را دارا می باشند؛ زیرا فلسفه وجودی خود شوراها بندهایی از تحقق معیارها و مولفه های حقوق شهروندی است. به عبارت دیگر، شوراها تبلور تحقق حقوق شهروندی هستند. اما دلیل اینکه چرا شوراها در ایران ناکارآمد هستند دلایل مختلفی دارد که از عمده ترین و نخستین علت ها می توان از عوامل ساختاری و قانونی نام برد. ساختار و قوانینی که پیچیده و چند وجهی است و ودست اندازهای زیادی دارد از جمله:

• محدودیت اختیارات: برخی معتقدند که اختیارات شوراها در قانون به اندازه کافی تعریف نشده و محدود است. این امر باعث می شود شوراها نتوانند به طور موثر در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری های محلی نقش ایفا کنند.
• تداخل وظایف: تداخل وظایف شوراها با سایر نهادهای دولتی و اجرایی، مانند شهرداری ها، دهیاری ها، و استانداری ها، می تواند منجر به موازی کاری، تعارض منافع و عدم هماهنگی در عملکرد شود.
• نقص در قوانین انتخاباتی: برخی معتقدند که قوانین انتخاباتی شوراها، به ویژه در مورد شرایط کاندیداها و نحوه تبلیغات، دارای نقص هایی است که باعث می شود افراد غیرمتخصص و فاقد صلاحیت وارد شوراها شوند.

دلیل دوم عوامل سیاسی و فرهنگی است: دخالت نهادهای غیرمسئول در امور شوراها، مانند نهادهای نظارتی، امنیتی و نظامی، می تواند استقلال شوراها را زیر سوال ببرد و مانع از تصمیم گیری های مستقل و کارآمد شود که این مقوله باعث  نبود فرهنگ پاسخگویی در بین اعضای شوراها و عدم وجود سازوکارهای مناسب برای نظارت مردمی بر عملکرد آن ها می شود و می تواند منجر به فساد، سوء استفاده از قدرت، و عدم توجه به منافع عمومی شود. هرچه دخالت نهادهای غیر مسئول افزایش یابد وافراد با گرایش های ایدئولوژیکی خاص به شوراها وارد شوند عدم تمرکز بر مسائل محلی افزایش می یابد.

دلیل سوم عوامل اقتصادی و مدیریتی است: کمبود منابع مالی یکی از مهم ترین مشکلات شوراهاست. بسیاری از شوراها برای اجرای پروژه های عمرانی و توسعه ای خود به بودجه های دولتی وابسته هستند و این امر می تواند استقلال آن ها را تحت تاثیر قرار دهد.از طرفی ضعف مدیریت در شوراها و شهرداری ها، مانند عدم وجود برنامه ریزی استراتژیک، عدم استفاده از فناوری های نوین، و عدم توانایی در جذب سرمایه گذاری، می تواند منجر به ناکارآمدی و اتلاف منابع و فساد اداری شود.

چهارمین دلیل عوامل اجتماعی است: عدم آگاهی مردم از وظایف و اختیارات شوراها و عدم مشارکت آن ها در انتخابات شوراها، می تواند منجر به انتخاب افراد غیرمتخصص و فاقد صلاحیت شود و زمینه عدم اعتماد عمومی را فراهم آورد.

متاسفانه، فرهنگ سیاسی در ایران به گونه ای است که مشارکت مردم در امور سیاسی و اجتماعی چندان پررنگ نیست. این موضوع باعث می شود شوراها نتوانند از ظرفیت های مردمی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کنند. البته نقش شورای نگهبان و نظارت استصوابی بطور قطع و یقین باعث می شود افرادی که دیدگاه های متفاوتی دارند، امکان ورود به شوراها را نداشته باشند. این موضوع تنوع دیدگاه ها و نظرات را در شوراها کاهش می دهد.

اساسا ساختار سیاسی در ایران به گونه ای است که قدرت عمدتاً در دست نهادهای غیرمنتخب متمرکز است. این موضوع باعث می شود شوراها نتوانند نقش موثری در تصمیم گیری های سیاسی ایفا کنند.

به طور خلاصه، می توان گفت شوراها در ایران به دلیل محدودیت های قانونی و ساختاری، مسائل فرهنگی و اجتماعی، مسائل مدیریتی و اجرایی و ضعف نظام حزبی، نتوانسته اند آن طور که باید در درک و پیشبرد توسعه سیاسی نقش ایفا کنند.

برای بهبود این وضعیت، لازم است اصلاحات قانونی و ساختاری صورت گیرد، فرهنگ سیاسی مشارکتی ترویج شود، فساد اداری و مالی ریشه کن شود و نظام حزبی تقویت شود. همچنین، آموزش و توانمندسازی اعضای شوراها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

*دکترای تخصصی علوم سیاسی-پژوهشگر و تحلیلگر مسائل ایران