این گروه خاص سهم زیادی در مصرف بنزین دارند - تخصیص سهمیه بنزین به مردم مشکلات بنزینی را حل می کند؟

به گزارش سرویس اقتصادی خبر ناب به نقل از همشهری - مسئولان دولتی می گویند امسال بالغ بر ۶ میلیارد دلار صرف واردات بنزین خواهد شد؛ بدین ترتیب سهم بالایی از درآمد ارزی دولت باید برای جبران کمبود بنزین به کار گرفته شود.

دولت چهاردهم اعلام کرده که قصد دارد مشکل ناترازی سوخت ازجمله بنزین را حل کند، اما چه راهکاری برای رفع این معضل وجود دارد.

در همین زمینه میزگرد اقتصادی با موضوع حل معمای بنزین با حضور سید حمید حسینی، رئیس هیأت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی و حبیب الله ظفریان، کارشناس انرژی در تلویزیون همشهری برگزار شد.

بنزین در ایران گران نیست

حسینی: قطعا بنزین در ایران گران نیست، اما نتیجه این ارزانی سوخت، مشکل فعلی است که مصرف بالا رفته و دچار کسری شده ایم. به نظرم نوع نگاه ما به حامل های انرژی اشتباه نبوده است.

بزرگ ترین هزینه زندگی مردم، مسکن است که با قیمت آزاد محاسبه می شود، اما بنزین که عامل آلایندگی و زیست محیطی است با قیمت ارزان عرضه می شود. با اجرای طرح تثبیت قیمت ها در مجلس هفتم دچار این رویکرد اشتباه شدیم و اکنون دولت در مسیری نیست که به راحتی بتواند قیمت بنزین را مدیریت کند.

در دوره کرونا که قیمت نفت پایین آمد، فرصت مناسبی برای اصلاح قیمت بنزین بود، اما دولت آن فرصت را از دست داد و اکنون با قیمت فعلی ارز، قیمت انواع سوخت در ایران بسیار پایین است. پس قطعا بنزین در ایران ارزان است. دولت ها فکر می کردند که با ارزان نگاه داشتن بنزین، به مردم خدمت می کنند.

چرا مصرف بنزین در ایران بالاست؟

حسینی: ۳ الگو برای قیمت گذاری بنزین وجود دارد؛ یکی مبنا قرار دادن مجموع قیمت نفت، هزینه پالایش و توزیع است.

یک روش هم عدم محاسبه قیمت نفت به عنوان خوراک پالایشگاه و صرفا محاسبه هزینه پالایش و توزیع است.

در ایران حدودا ۸ سنت هزینه استخراج نفت و ۱۰ سنت هزینه پالایش و توزیع بنزین است. پس ۱۸ سنت هزینه تمام شده تولید بنزین می شود. روش سوم هم صرفا محاسبه هزینه توزیع بنزین است که باز هم بیشتر از رقم فعلی فروش می شود؛ این در حالی است که قیمت بنزین وارداتی حدود ۵۰ سنت است و با دلار ۸۰ هزار تومانی، حدود ۴۰ هزار تومان می شود.

مصرف بنزین در ایران بسیار بالاست. از ۱۰۰ میلیون بشکه تولیدی نفت در جهان ۲۰ میلیون بشکه تبدیل به بنزین می شود؛ یعنی حدود ۳ میلیارد لیتر. سهم جمعیتی و تولید ناخالص داخلی ایران از دنیا نسبت به سهم مصرف بنزین ما از کل دنیا بسیار کمتر است؛ یعنی مثلا ایران باید ۳۰ میلیون لیتر بنزین مصرف کند، اما به علت فرسوده بودن خودروها، قاچاق بنزین، عدم توسعه حمل ونقل عمومی و... مصرف بنزین در ایران بسیار بالاست و ۴ درصد بنزین جهان را مصرف می کنیم.

اصلاح قیمت بنزین اجتناب ناپذیر است

حسینی: اگر بنزین گران شود، حمل ونقل عمومی گران می شود، پس طبیعتا افرادی که خودرو ندارند هم تحت تأثیر گرانی آن قرار خواهند گرفت.

هم باید کار ایجابی کنیم و هم کار دفعی؛ چون شدت مصرف انرژی در ایران بسیار بالاست که نتیجه سیاستگذاری اشتباه بوده است. سیاستگذاری غیرقیمتی خیلی اثرگذار نیست و حتما باید از ابزارهای قیمتی استفاده کرد و تجربه هم همین را اثبات می کند. اگر اصلاح قیمتی کنیم دیگر نیازی به واردات بنزین نخواهیم داشت؛ چون مصرف اصلاح می شود.

علت دپوی کانتینترها در بندر شهید رجایی، کمبود ارز است. ارز را صرف واردات بنزین کردیم و برای تامین ارز این کالاها دچار مشکل شدیم، کالاها در انبار بنادر مانده و آن حادثه پیش آمده است.

برای کاهش مصرف بنزین، باید معضلات حمل ونقل کشور هم رفع شود. یکی از علل مصرف بالای بنزین در کشور خصوصا تهران، وزارتخانه ها و ادارات حجیم هستند و سهم بالایی از نقل و انتقالات روزمره برای رفتن کارمندان به محل کار است. یک راه فوری این است که دورکاری ادارات دولتی گسترش داده شود.

به آقای افشین، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور هم گفتم که باید در زمینه هوش مصنوعی توسعه پیدا کنیم و از دنیا عقب نمانیم. باید فکری هم به حال سامانه های دولت کرد؛ مثل سامانه جامع تجارت که با هدف کاهش مراجعات مردم توسعه یافت، اما موجب زحمت مردم شده اند. آنقدر سامانه های متعدد راه اندازی شده که سبب سردرگمی مردم و فعالان اقتصادی شده است. باید توسعه اقتصاد دیجیتال و صدور مجوزهای دیجیتال را توسعه داد.

تخصیص سهمیه بنزین به مردم

حسینی: یک راهکار مؤثر برای رفع مشکل بنزین می تواند این باشد که سهمیه به مردم داده شود و قیمتگذاری با خود مردم باشد و مردم خودشان معامله کنند با هر قیمتی که می خواهند. این راهکار، دیگر مشکل تبعات اجتماعی ندارد؛ چون افرادی که سهمیه می گیرند و می فروشند، معترض گرانی نخواهند بود؛ البته باید سامانه معاملات بنزین ایرادی نداشته باشد که سبب زحمت مردم برای تامین بنزین شود.

شیوه تخصیص سهمیه بنزین به همه مردم، موجب ناراحتی اقشاری خواهد شد، اما شورش آبان ۹۸ را تکرار نخواهد کرد. دولت، قیمتگذاری و سیاستگذاری را باید رها کند. فکر می کنم با اجرای این روش، قیمت بنزین به ۱۵ هزار تومان می رسد.

دولت هم اکنون به ۷۵ میلیون نفر یارانه نقدی می دهد و اکنون مجبور شده برخی را حذف کند. به نظرم همین وضعیت هم در مورد بنزین رخ داده و دولت نمی تواند شیوه و قیمت فعلی را ادامه دهد.

محدوده قیمتی بنزین چقدر باشد؟

ظفریان: اینکه قیمت بنزین چقدر باید باشد، به سیاستگذاری ما برمی گردد. باید در سیاستگذاری مشخص شود که محدوده قیمت بنزین چقدر باشد. بستگی دارد با چه شاخصی به این مسئله نگاه می کنیم. قانون هدفمندی یارانه ها قیمت صادراتی را مبنا قرار داد که اکنون با آن خیلی فاصله داریم و بنزین ارزان است.

منطق دیگر برای قیمت گذاری بنزین، هزینه تمام شده آن است. باید محاسبه کرد هزینه ای که برای تولید و توزیع بنزین گرفته می شود چقدر باشد که برای تولیدکننده صرفه اقتصادی داشته باشد. در زمان ارائه بودجه امسال، آقای پزشکیان می گفت که هزینه تمام شده بنزین ۸ هزار تومان است که این منهای هزینه ذاتی نفت (هزینه استخراج، پالایش و توزیع) است.

منطق دیگری برای قیمت گذاری بنزین، قدرت خرید مردم و هزینه ای است که در سبد خانوار پرداخت می کنند که حدود قیمتی به ما می دهد. اگر نسبت هزینه بنزین با حداقل دستمزد در ایران یا متوسط سرانه درآمد ایرانیان با کشورهای دیگر را مقایسه کنیم باز هم قیمت بنزین در ایران پایین است.

تصمیم درباره بنزین در بستر اجتماعی

ظفریان: بنزین و به طور کلی انرژی در ایران، کالایی است که نمی شود به آن نگاه صرف اقتصادی داشت. انرژی کالایی در اقتصاد ایران است که آثار سیاسی و اجتماعی دارد و در طول تاریخ هم اینگونه بوده و قبل و بعد از انقلاب این موضوع حاکم بوده است. پس از طرح تثبیت قیمت ها در مجلس هفتم چندبار قیمت بنزین اصلاح شده که برخی وقت ها با واکنش اجتماعی مواجه بوده و برخی وقت ها هم جامعه همراهی کرده است.

تحلیل ما از انرژی باید در بستر سیاسی و اجتماعی آن باشد. صرفا با اتکای محاسبات اقتصادی نمی توان درباره قیمت بنزین تصمیم گیری کرد. باید وضعیت توصیف و تجویز را درباره بنزین جدا کرد.

بنزین حداقل به اندازه تورم گران شود

ظفریان: حداقل ۷ سال است که کشور با تورم های بالا مواجه شده که قدرت خرید مردم را کاهش داده است. این فضای سیاسی پیش روی کشور است و تجویز من در این شرایط این نیست که با سرعت ناگهانی قیمت را بالا برد. باید به تدریج انجام شود و حداقل سالانه به اندازه تورم قیمت بنزین بالا رود تا قیمت واقعی بنزین متناسب با تورم تعدیل شود و کاهش پیدا نکند.

در کنار آن باید جایگزین های بنزین را توسعه داد؛ مثل استفاده از سوخت ال. پی. جی و سی. ان. جی که البته زمانبر است. سیاست اسقاط خودروهای فرسوده سرعت خوبی گرفته و باید همین روند ادامه پیدا کند.

همچنین باید سیاست های جنبی هم اجرا شود؛ مثل اینکه بنزین با کیفیت بالا و سازگار با محیط زیست را با قیمت آزاد عرضه کرد.

امسال از ۶ میلیارد دلار واردات بنزین ۲.۵ میلیارد دلار آن خرید از پتروشیمی هاست و سرجمع این رقم به بودجه دولت فشار وارد می کند.

با ساخت پالایشگاه هم مشکل بنزین حل نمی شود

ظفریان: ما حتی اگر پالایشگاه هم بزنیم و تولید بنزین را بالا ببریم، به همان مقدار داریم از صادرات نفت کم می کنیم و درآمد نفتی دولت را کاهش می دهیم و این مسئله بنزین را حل نمی کند؛ چون مشکل ما در بنزین، مصرف است. باید هم سیاست های قیمتی و هم غیرقیمتی استفاده کنیم وگرنه وضعیت از این بدتر می شود.

بنزین مثل نان شب است و دولت مکلف است آن را تامین کند، تا زمانی که مسئله مصرف را حل نکنیم دولت هر طور شده بنزین را تامین می کند و سال به سال واردات بیشتر می شود. با افزایش فشار به پالایشگاه ها برای افزایش تولید بنزین نیز سبب کاهش راندمان آنها می شویم.

همه سیاست ها، چه قیمتی و چه غیرقیمتی باید تدریجی اجرا شود، نباید فکر کنیم راهکار فوری و سریع برای رفع مشکل بنزین داریم. یکی از علل طرح سیاست تثبیت این بود که دولت باید تقاضای حمل ونقل را کاهش دهد.

دولت نمی تواند از قیمت گذاری بنزین کنار رود

ظفریان: تخصیص سهمیه بنزین به افراد و واگذاری قیمت گذاری و معاملات بنزین به مردم و کنار کشیدن دولت، مشکل را حل نمی کند؛ چون قیمت بنزین را به قیمت فوب حدودا ۴۰ هزار تومان می رساند که تبعات دارد.

به محض اینکه سقف قیمت بنزین برداشته شود، فکر می کنم که دولت فورا وارد قیمت گذاری مجدد خواهد شد.

دولتی که روی سیب زمینی قیمت گذاری می کند حتما روی بنزین که تبعات اجتماعی دارد، قیمت گذاری خواهد کرد؛ چون متضرران این طرح خیلی زیاد هستند و لزوما هم پولدار نیستند. در آبان ۹۸ عمده اعتراضات در حاشیه شهرها بود؛ چون قشر کارگر بودند که هزینه بنزین و حمل ونقل بسیار روی زندگی شان اثرگذار بود و تعدادشان زیاد است.

بخش زیادی از جامعه هم درآمدشان از اسنپ و تپسی است و افزایش قیمت بنزین، درآمد آنها را کاهش خواهد داد. هدفمندی یارانه ها می گوید قیمت بالا برود و درآمدش بین مردم توزیع شود.

طبق نظرسنجی ها نظرات مردم درباره قیمت بنزین متفاوت است. بسیاری از مردم خودرو هم ندارند، اما حس تورم عمومی دارند و با افزایش قیمت بنزین مخالفند. برخی هم طرفدار گران شدن بنزین و توزیع درآمد آن هستند. باید ابعاد نظرات مردم به خوبی دیده شود.

این خبر توسط سایت همشهری آنلاین منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : همشهری آنلاین