واکنش اولیه عباس عبدی به جنجال ها درباره انتشار نامه اش به خاتمی

به گزارش سرویس سیاسی خبر ناب به نقل از فرارو - عباس عبدی در یادداشتی با عنوان «چگونگي مواجهه با نقد» در اعتماد نوشت: انتشار نامه بنده خطاب به جناب آقای خاتمی بازتاب های زیادی داشت. هم در دفاع از آن و هم در نقد یا حتی تخطئه آن. بنابراین انتظار می رود که پس از چند روز که از این نقد ها گذشت واکنشی نسبت به آن ها داشته باشم. این کار را انجام خواهم داد و بخش مهمی از آن را نیز نوشته ام. بنابر این مناسب می دانم که ابتدا رویکرد کلی خود در مواجهه با این نقد ها را بنویسم. معتقدم که اطلاع از این رویکرد مهم است.

به احتمال فراوان و با وجود شبکه های اجتماعی، اغلب نقد هایی که صورت می گیرد به نحوی به دست من رسیده یا خواهد رسید. مگر نقد هایی که شفاهی باشد که فرصت شنیدن آن ها کمتر فراهم می شود. پیش از هر چیز این نکته را باید تاکید کنم، هنگامی که خودم دیگران را نقد می کنم این را نشانه احترام و علاقه به آنان می دانم و نه کینه ورزی و بدخواهی. پس نه تن ها از نقد دیگران نسبت به خودم ناراحت نمی شوم، بلکه آن را نشانه احترام و علاقه نیز می دانم پس به طور طبیعی سپاسگزار ناقدین محترم نیز خواهم بود، چرا که آنان مرا رهین منت خود کرده اند.

فارغ از اینکه نقد آنان را وارد بدانم یا ندانم، هر دو حالت را مفید می دانم. چون اگر وارد باشد، استفاده کرده و تکرارش نمی کنم و نظرم را تصحیح می کنم و اگر وارد نباشد، پاسخ می دهم و منتقد محترم یا خوانندگان نقد را از یک برداشت نادرست یا سوءتعبیر مطلع می کنم که در هر دو صورت نتیجه مثبت است. ضمن اینکه ارایه پاسخ های مستدل به نقد ها می تواند به شفاف تر شدن مواضع و کاهش سوءتفاهم ها و ارتقای فرهنگ گفت وگوی سیاسی و ارتقای فرهنگ نقد در شبکه های اجتماعی منجر شود. از این نظر چنین نقد هایی یک راهبرد بلندمدت برای ارتقای کیفیت گفتمان و عملکرد سیاسی محسوب می شوند.

این رویکرد می تواند به تثبیت موقعیت سیاسی و اعتماد عمومی نیز کمک کند. البته این امر بدین معنا نیست که هر نقدی یا نظری را بخوانم. از خواندن دو دسته از مطالب معذورم. اول نظراتی که به طور معمول زیر نوشته هایم در فضای مجازی گذاشته می شود. نه به دلیل بی توجهی یا بی احترامی، بلکه به دلیل زیاد بودن آن ها و ناتوانی و کمبود وقت من. ضمن اینکه اغلب آنان هم نظرات خود را می نویسند و لزوما برای پاسخ دادن من نیست.

مواردی استثنایی را هم که پاسخ می دهم از طریق دیگری به اطلاع بنده می رسد یا برخی از دوستان توصیه به پاسخ دادن می کنند. دسته دوم مطالبی که در نقد من است، ولی در آن انگیزه خوانی، نقد شخصیت، توهین و دروغ و تحریف آگاهانه متن و امور غیر مرتبط با نقد محتوا وجود دارد. هنگامی که نقدی با این ویژگی را بخوانم به محض رسیدن به یکی از این موارد، خواندن را قطع می کنم. شاید برخی تصور کنند که چنین نقد هایی اثر منفی بر مخاطبان می گذارد و باید پاسخ داده شود.

چندان نگران اثرگذاری های منفی نیستم چرا که گمان می کنم وقتی که نقد بر پایه استدلال استوار شود، نویسنده و مخاطبان به تدریج در تعامل با هم به گسترش فرهنگ نقد کمک می کنند. منظورم از فرهنگ نقد این است که عواطف مخاطب را نشانه گیری نمی کنند و نمی خواهند در یک فضای احساسی، مخاطب را با خود همراه کنند. به گمان من ارتقای فرهنگی و سیاسی جامعه به سطحی رسیده است که نقد های احساسی، شخصی و مملو از کلمات تحقیرکننده معمولا اثری ندارند و اگر داشته باشند، اثرشان کوتاه مدت و موقت است. این نکته را باید در ذهن داشته باشیم که مخاطبان متن های مستدل و متین، افرادی فرهیخته اند که به دنبال استدلال و منطقند و به دنبال متن هایی نیستند که عواطف و احساسات را هدف قرار می دهد.

متن های شخصی، تحقیرکننده و احساسی، همیشه نوشته می شود و گمان نمی کنم منحصر به جامعه ما باشد، اما اگر فرهنگ نقد گسترش پیدا کند، مجال اندکی برای نوشته های هیجانی و هجویه نویسی ایجاد می شود. اثرگذاری این نوشته ها زمانی بیشتر می شود که فضای فرهنگی کشور از نقد های واقعی و معطوف به استدلال خالی شود. پاسخ دادن به این نوع نقد ها فضای فرهنگی را برای نقد های اصیل تنگ تر می کند و به همین دلیل، از وارد شدن به این نوع گفتگو ها پرهیز می کنم. به باور من، منتقدی که حرفی برای گفتن دارد به طرح این نکات متوسل نمی شود.

یک نقد خوب واجد چه ویژگی هایی است؟ سعی کرده ام خودم به آنچه در ادامه می گویم در هر نقدی که می نویسم ملتزم باشم. اول از همه ضرورت درک منطقی از منظور نویسنده است. هر نوشته ای یک ایده و حرف مرکزی دارد. باید آن را دریافت و همان را نقد کرد. پرداختن به حواشی امری بیهوده است، حتی اگر حواشی آن متن قابل نقد هم باشد، باید از کنار آن گذشت.

دوم پرهیز از تعابیر شاذ از نوشته های مورد نقد است. ما می توانیم با حذف یک کلمه یا جمله یا نادیده گرفتن جزییات، تعابیر دیگری از متن مورد نقد ارائه بدهیم. این کار نه تنها غیراخلاقی است، بلکه اثرات منفی دارد. یک منتقد وظیفه دارد که به بهترین وجه منظور اصلی نویسنده را یا با نقل قول مستقیم یا استنتاج بی طرفانه و منصفانه خودش به مخاطب برساند. به ویژه بر نقل قول های مستقیم و دقیق و کامل تأکید دارم، چون راه را بر برداشت های شخصی می بندد. در نقد باید خود را به جای نویسنده بگذاریم و فرض کنیم که اگر می خواستیم از چنین ایده ای دفاع کنیم چگونه می توانستیم قوی ترین استدلال را به کار ببریم. حتی اگر او در بیان مقصود خود موفق نبوده باشد باید به فهم متن او کمک کنیم. در این صورت، نقد ما به محکم ترین بخش ساختمان استدلال او معطوف شده است. به بیانی دیگر، بخش مهمی از نقد باید متوجه شرح دقیق و انتقال درست مفهوم و ایده مورد انتقاد باشد. در ادامه به ایرادات منطقی، استنتاجی، شواهد و حتی نتایج دریافتی از متن مورد نقد باید پرداخت. چنین نقدی موجب خشنودی نقدشونده نیز می شود.

من نقد هایی که فاقد ویژگی های نقد باشند را نمی خوانم و در نتیجه نیازی هم به پاسخ نمی بینم. در مقابل پاسخ به نقد های دیگر را وظیفه خود می دانم و با کمال میل و در حد توانم حتما پاسخگو خواهم بود. یک نکته دیگر که پیش فرض در این نوع تبادلات فکری است ولی باید تصریح شود، این است که هدف از چنین تبادلات فکری کمک به فهم بهتر دنیای اجتماعی و سیاسی است تا از این طریق راهی برای بهبود وضعیت پیدا کنیم. اگر چنین هدفی مورد نظر باشد، نویسنده و ناقد در پایان گفتگو، ایده های شان روشن و دقیق شده است، تغییراتی در فکرشان ایجاد شده است و از هم آموخته اند.

گفتگو با کسانی ثمربخش و به نفع فضای اجتماعی سیاسی کشور است که خیال نمی کنند همه حقیقت را در دست دارند، آن ها در هر گفتگو و تبادلات فکری تغییر می کنند، و وظیفه خودشان را ابلاغ حقیقت نمی دانند بلکه هدف شان کشف حقیقت از طریق تعامل است. قصدشان روشن شدن حقیقت است نه افشاگری و رسواسازی. بنابر این، چون هدفم از گفتگو کمک به حل مشکلات کشور و بهبود وضعیت است، وارد شدن به چنین مجادلاتی را بیهوده و فرساینده و مضر می دانم و از گفت وگویی که مبتنی بر کشف حقیقت از طریق تعامل و تبادل فکری است، استقبال می کنم.

این خبر توسط سایت فرارو منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : فرارو