(مدیریت تخاصم) مانور استراتژیک ایران در منطقه خاکستری؟

به گزارش سرویس سیاسی خبر ناب به نقل از فرارو - «ما به دنبال رفع تخاصم و تنش ها با امریکا نیستیم؛ تلاش می کنیم که این تلاش ها و تخاصم ها را مدیریت کنیم.» این عبارتی است که عباس عراقچی در کسوت وزیر امور خارجه ایران در اولین گفت وگوی رسمی خود بعد از رای اعتماد نمایندگان بر زبان آورد. او در تشریح رویکرد دستگاه دیپلماسی در دولت چهاردهم این را هم گفت که «در واقع ما در سیاست خارجی تلاش می کنیم که هزینه تخاصم ها را کاهش دهیم و تلاش می کنیم هزینه هایی را که به مردم وارد می شود را کاهش دهیم و مدیریت کنیم. خیلی از این تنش ها و دشمنی ها ناشی از یک سری اختلافات دیدگاه های مبنایی است.»

به گزارش اعتماد، عباس عراقچی در شرایطی روی کار آمده است که شرایط در منطقه و جهان در پیچیده ترین حالت ممکن است. این گزاره که او به عنوان دست راست محمدجواد ظریف در مذاکرات هسته ای دولت حسن روحانی نقش بسزایی در پیگیری مذاکرات بعد از خروج ترامپ از این توافق داشته است، گزاره درستی است. اما نباید این موضوع را از نظر دور نگه داشت که شرایط حاکم با آن زمانی که ایالات متحده به یک باره از برجام خارج شد، متفاوت است. عراقچی اگر در آن زمان با تمرکز بر پیامد های مخرب این خروج باید شرایط غیرمترقبه پیش آمده را مدیریت می کرد، اکنون باید به صورتی کاملا حساب شده چالش های متعدد پیش روی خود را یکی پس از دیگری پشت سر بگذارد.

به نظر می رسد کلیدواژه «مدیریت تخاصم» زاییده موقعیتی بحرانی است که اگر نشود آن را حل کرد در حداقلی ترین شرایط ممکن باید آن را مدیریت کرد. بازگشت محمدجواد ظریف نیز به دولت بعد از آن خداحافظی پرحاشیه آن هم در روزی که اعضای هیات دولت چهاردهم با رهبر انقلاب دیدار داشتند مجددا توجهات را به آنالیز رویکرد سیاست خارجی دولت چهاردهم معطوف کرد. عباس عراقچی و محمدجواد ظریف را به عنوان معماران برجام می شناسند. هرچند که در دولت پزشکیان یکی در کسوت وزارت و دیگری در بر صندلی معاونت تکیه زده است.

اگرچه به تعبیر برخی صاحب نظران بازگشت محمدجواد ظریف به عنوان بازوی راهبردی دولت چهاردهم نمی تواند حامل پیامی خاص برای طرف های خارجی باشد، اما نمی توان از جای گذاری برجسته ترین دیپلمات های تاریخ جمهوری اسلامی ایران در مهم ترین معاونت ها نیز به راحتی عبور کرد؛ هرچند که معاونت های ریاست جمهوری را رسما نمی توان جزو تیم دستگاه دیپلماسی تلقی کرد، اما به نظر می رسد چینش های اخیر در دولت چهاردهم کاملا حساب شده و هوشیارانه صورت گرفته است.

گفتنی است که با حکم مسعود پزشکیان، مهدی سنایی سفیر اسبق ایران در روسیه و همچنین مشاور ایشان در ماراتن انتخابات، به عنوان معاونت سیاسی رییس جمهور منصوب شدند.

در این رابطه درباره سیگنال های بازگشت محمدجواد ظریف و واکاوی کلیدواژه «مدیریت تخاصم» که از آن به عنوان راهبرد دستگاه دیپلماسی دولت چهاردهم درقبال ایالات متحده تعبیر می شود با امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل امریکا گفتگو کرده ایم.

ابوالفتح در پاسخ به این سوال که چه تحلیلی می توان از کاربرد کلیدواژه «مدیریت تخاصم» توسط عباس عراقچی وزیر امور خارجه در قبال امریکا و در شرایط فعلی داشت، گفت: این جمله اگرچه از زبان آقای عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه عنوان شده است، اما راهبرد جدیدی نیست. راهبردی است که حداقل در دو دهه اخیر اجرا می شده است؛ حتی بدون اینکه عین این عبارت استفاده شود. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با ایالات متحده بر همین مبنا استوار بوده است. جمهوری اسلامی ایران نه می خواهد و نه می تواند تنش زدایی کند و نه می خواهد که تنش ها تشدید شود.

مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید:

بازگشت محمدجواد ظریف به عنوان زوج دیپلماتیک آقای عراقچی در مذاکرات هسته ای آن هم در شرایط فعلی حامل پیام یا سیگنال خاصی در داخل یا برای طرف های اروپایی خواهد بود؟ تحلیل و برداشت شما از این رفت و برگشت چیست؟

این موضوع را باید از دو منظر تحلیل کرد؛ تحلیل اول مربوط به سیگنال های داخلی این بازگشت است. جدای از اینکه آقای عراقچی به عنوان مذاکره کننده ارشد و معاون سیاسی آقای ظریف در دولت های پیشین بودند، اکنون ایشان به عنوان وزیر امور خارجه معرفی شده است.

بازگشت آقای ظریف این پیام را مخابره می کند که با وجود نقد هایی که به برجام وجود داشته و دارد و گفته می شد که برجام در واقع ایراداتی داشته است، اما کلیت این موضوع کنار گذاشته نشده است. اگرچه سمت جدید ایشان ارتباطی با دستگاه دیپلماسی ندارد، اما این پیام را به درون کشور می رساند که عملکرد آقایان ظریف و عراقچی در زمان برجام به گونه ای منفی و نامطلوب نبوده است که از سیاست کنار گذاشته شوند. این پیامی است به مخالفین سرسخت داخلی برجام. از این مخالفان تحت عنوان دلواپسان یاد می شود.

در واقع این پیام را می دهد که آقای عراقچی تا اندازه ای مورد تایید است که حضورشان در این سمت توسط رهبر انقلاب نیز تایید شده است. همه می دانند که تعدادی از وزارتخانه ها هستند که نظر رهبر انقلاب در این وزارتخانه دارای اهمیت است. ایشان نیز در سخنرانی اخیرشان این موضوع را عنوان کردند که تعدادی از وزرا را تایید کردند و تعدادی از وزرا را تاکید کردند و تعدادی را نیز نمی شناختند. به نظر می رسد آقای عراقچی جزو وزرای مورد تایید رهبری هستند یا مورد تاکید. آقای عراقچی شخصیت ناشناخته ای برای رهبری نیستند. بنابراین اینکه یکی از افراد کلیدی مذاکرات برجام برای وزارت خارجه انتخاب می شوند برای داخل حاوی پیام هایی است.

اما برای خارج خیلی حائز اهمیت نیست. مقامات خارجی وزیر امور خارجه را می شناسند. اینکه اکنون محمدجواد ظریف یعنی وزیر امور خارجه سابق در چه سمتی منصوب شده است آن هم در سمتی غیردیپلماتیک برای طرف های خارجی ما اهمیتی ندارد. اگر ایشان دبیر شورای عالی امنیت ملی بودند یا حتی وزیر دفاع می شدند این امکان وجود داشت که حامل پیام هایی نیز برای کشور های مرتبط باشد. اما سمت معاونت راهبردی ریاست جمهوری ارتباطی به مسائل دیپلماتیک ندارد. در خارج از کشور خیلی مهم نیست که آقای ظریف در چه سمتی هستند. آقای عراقچی و دستگاه دیپلماسی را می شناسند.

کسانی که با موضوع هسته ای ایران سر و کار داشتند می دانستند فارغ ازاینکه آقای امیرعبداللهیان و حتی آقای علی باقری اگر مخالف برجام هم نبودند موافق این توافق هم نبودند؛ سیاست خارجی توسط نهاد شورای عالی امنیت ملی ریل گذاری می شود. بنابراین برای این کشور ها خیلی اهمیتی نداشت که آقای امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه باشد یا آقای ظریف یا آقای عراقچی. از این جهت نیز برای خارجی ها تفاوتی ندارد. مهم این است که رویکرد دستگاه دیپلماسی ما در دولت جدید و با وزیر امور خارجه جدید چه خواهد بود. اکنون به نظر می رسد رویکرد وزیر امور خارجه دولت چهاردهم با وزرای پیشین تفاوت ماهوی ندارد.

حتی در زمان وزارت آقای امیرعبداللهیان نیز تفاوتی نداشت چه رسد به آقای عراقچی. به این دلیل که مقامات خارجی می دانند وزیر امور خارجه مجری نهاد های تصمیم ساز است و خود تصمیم گیرنده نیست. بنابراین پیام داخلی بازگشت آقای ظریف به دولت دارای اهمیت بسیاری است، اما در خارج این موضوع اهمیتی ندارد. ایشان به سمتی منصوب شده اند که در حوزه بین الملل شناخته شده نیستند. مگر اینکه شاهد اظهاراتی از طرف آقای ظریف به عنوان معاون رییس جمهور باشیم که این دیدگاه را تایید یا تکذیب کند.

در راستای واکاوی کلیدواژه «مدیریت تخاصم» که آقای عراقچی در روز های ابتدایی آغاز به کار در دولت در قبال امریکا از آن استفاده کردند، چه برداشتی می توان داشت؟ اساسا رویکرد ایشان را چگونه می توان پیش بینی کرد؟

این جمله اگرچه از زبان آقای عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه عنوان شده است، اما راهبرد جدیدی نیست. راهبردی است که حداقل در دو دهه اخیر اجرا شده است بدون اینکه عین این عبارت استفاده شود. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با ایالات متحده بر همین مبنا استوار بوده است. جمهوری اسلامی ایران نه می خواهد تنش زایی کند و نه خواهان تشدید تنش هست.

زمانی که نمی شود تنش زدایی کرد و از طرفی نمی خواهیم تنش زایی نیز صورت بگیرد به مدیریت تنش یا مدیریت تخاصم می رسیم. بنابراین این سیاست تا پیش از این نیز جاری و ساری بوده است. فرض کنید ایران و امریکا خصومت شدیدی با یکدیگر دارند. ما به امریکا شیطان بزرگ می گوییم و امریکا ما را محور شرارت خطاب می کند. هر اقدامی که بتوانند علیه ایران انجام می دهند، از تحریم و ترور گرفته تا باقی اقدامات، اما در همین حال ایران و امریکا بر سر موضوعاتی با یکدیگر توافق یا همکاری نیز دارند.

از جمله کنفرانس بن برای آینده افغانستان یا مذاکراتی که در بغداد میان ایران و امریکا انجام شد؛ حتی برجام. در دولت پیشین توافقی تحت عنوان برجام انجام شد و وزرای خارجه دوطرف ۱۵ ساعت در یک اتاق مذاکره کردند. همان زمان هم نه تنش زدایی اتفاق افتاد و نه تشدید تنش رخ داد. اکنون نیز در شرایطی که بعد از عملیات ۷ اکتبر ایجاد شده یا حتی قبل تر تا لحظات آخر گزینه حمله نظامی به ایران و جنگ در امریکا وجود داشت.

آن پهپاد جاسوسی متعلق به امریکا به مرز های ایران تجاوز کرده بود توسط ایران سرنگون شد؛ به نقل از جان بولتون مشاور امنیت ملی امریکا تمامی آمادگی ها برای حمله به ایران ایجاد شده بود و حتی بیانیه بعد از حمله نیز نوشته شده بود. اما در لحظه آخر ترامپ مخالفت کرد. زمانی ایران می خواست بعد از ترور شهید قاسم سلیمانی پاسخی نظامی بدهد، اما به گونه ای عمل کرد که سربازان امریکایی کشته نشوند.

در مقابل رییس جمهور امریکا به گونه ای واکنش نشان داد که جنگی رخ نداد. علی رغم اینکه تهدید کرده بود ۵۲ نقطه ایران را هدف قرار می دهد. بنابراین نه ایران و نه امریکا خواهان تشدید تنش نیستند در عین حال هیچ یک از طرفین نمی خواهند و نه می توانند تنش زدایی کنند. نه جمهوری اسلامی می تواند ماهیت خود را تغییر دهد و نه ایالات متحده می خواهد این اتفاق بیفتد؛ لذا نه به سمت آشتی حرکت خواهیم کرد و نه می خواهیم به سمت درگیری و تشدید تنش برویم.

این فضا باعث می شود که در دو سر طیف رویکردی به نام مدیریت تخاصم عنوان شود. در زمان آقای پزشکیان این رویکرد دنبال می شود. در زمان آقای رییسی و روحانی و آقایان احمدی نژاد و خاتمی و هاشمی رفسنجانی نیز این گونه بوده است. در تمام این سال ها ما این مسیر را طی کرده ایم. اکنون که این واژه توسط آقای عراقچی مطرح شده است به معنای نو بودن این راهبرد نیست. رویکردی قدیمی است فقط واژه سازی و ادبیاتی که ایشان استفاده کردند جدید است.

درمورد بحث برجام آقای عراقچی در گفت وگوی رسمی که در صداوسیما داشتند عنوان کردند که برجام ۲۰۱۵ قابل احیا نیست. در پس این جمله می توان این برداشت را داشت که تیم دیپلماسی دولت چهاردهم به دنبال توافق جدیدی است؟ آیا توافقی متفاوت از برجام در راه است؟

اولا باید مشخص کنیم که وقتی می گوییم امکان احیای برجام وجود ندارد از طرف چه کسی امکان این احیا وجود ندارد. از طرف ایران؟ ایران که همین حالا عضو برجام است. به تعهدات خود عمل نمی کند، اما به لحاظ حقوق بین الملل از جمله کشور های مشارکت کننده در این توافق است.

ایران و روسیه و چین و سه کشور اروپایی عضو برجام هستند و امریکا عضو این توافق نیست. زمانی که می گوییم برجام قابل احیا نیست به این معنا است که ایالات متحده نمی خواهد احیا شود نه اینکه ایران نخواهد. به این دلیل که ایران اکنون عضو برجام است. در زمان سه ساله ریاست بایدن بر کاخ سفید نیز و اکنون نیز که ریاست جمهوری او در ایالات متحده رو به پایان است همچنان به برجام برنگشتیم این یعنی امریکا خواهان احیای برجام نیست.

عبارت آقای عراقچی به این معنا نیست که ایران نمی خواهد برجام احیا شود. دوم اینکه زمانی که امریکایی ها خواهان احیای برجام نیستند چه باید کرد؟ راه اول این است که هردو کشور راه خود را بروند مانند شرایطی که اکنون در آن قرار داریم. این یک راهبرد است و تاکنون نیز این گونه بوده است.

راه دومی نیز وجود دارد و آن اینکه آقای عراقچی شکل های دیگری از توافق را مدنظر قرار دهد. مانند اضافه شدن متمم هایی به سند برجام ۲۰۱۵. این می تواند یک راهکار باشد. به این صورت که تعدادی از خواسته های ایران و تعدادی از خواسته های امریکایی ها در این توافق لحاظ شود. یا تبصره هایی یا الحاقیه هایی پیوست شود. به عقیده من جمهوری اسلامی این راهکار را می پذیرد. پیش از این نیز قرار بود تحقق پیدا کند. آن طرحی که آقای باقری عنوان کردند و اعلام کردند که به زودی همه چیز حل خواهد شد و گفتند که توافقی با میانجیگری جوزف بورل قرار است نوشته شود، شاید در همین قاب قابل تبیین باشد.

بدین صورت که در برخی از بند های برجام اصلاحیه های کوچی انجام می شد. ایران برای این موضوع آماده است، اما این امریکا است که آماده نیست. امریکا می گوید که برجام ۲۰۱۵ را کنار بگذاریم و توافق جدیدی را امضا کنیم. یا برجام ۲۰۱۵ را به قدری تغییر دهیم که از ماهیت خود خارج شود. ایران آماده مذاکره بر سر موضوعات محل اختلاف است، اما اینکه این اختلافات چگونه رفع شود هنوز مشخص نیست. باید این موضوع را نیز درنظر داشته باشیم که دولت جدید به تازگی مستقر شده است. باید در میان مقامات این موضوعات بررسی شود. در امریکا نیز انتخابات پیش رو است.

جنگ اوکراین و جنگ غزه همچنان ادامه دارد. هنوز پیش بینی مسائل با وجود متغیر های مذکور زود است. موضع گیری آقای عراقچی درست است، اما فعلا در حد یک طرح پیشنهادی است از این جهت که نهاد های حاکمیتی باید طرح های مختلف را بررسی کنند تا ببینند که امکان رسیدن به یک توافق جدید یا سهمی جدید از ماجرا به وجود خواهد آمد یا خیر. البته که توافق جدید به معنای ایجاد یک سند جدید نیست. ایران این آمادگی را پیش از این داشته است. مذاکراتی که در وین انجام شد و نامه نگاری و مکاتباتی که در این زمینه برقرار شد حکایت از آمادگی ایران داشت، اما نه به گونه ای که امریکا به دنبال آن است. امریکا به دنبال برجام پلاس و برجام های ۲ و ۳ است.

به این معنا که اکنون ایران برجام پلاس را بپذیرد و متعهد شود که با برجام های ۲ و ۳ این روال ادامه پیدا کند. یعنی جداول زمانبندی برجام تغییر کند که اگر مثلا برجام در ۲۰۱۵ به عنوان مثال زمان گریز یک سال بود، الان این زمان گریز به ۵ سال برسد. بعد از آن مذاکرات جدیدی درباره مسائل موشکی و منطقه ای و پهپادی نیز داشته باشیم. این دیگر آن توافق قبلی تحت عنوان برجام نیست. توافق جدیدی است که فضای متفاوتی دارد. ایران با این شرایط همچنان فاصله زیادی دارد و بعید است که این مواضع امریکایی را بپذیرد. امریکایی ها نیز تا زمانی که چنین تعهداتی را از ایران نگیرند پای میز مذاکره نخواهند آمد.

آقای عراقچی در رابطه با رویکرد دایمی ایران درقبال امریکا معتقد بودند که یکسری مسائل مبنایی میان تهران و واشنگتن وجود دارد که حل شدنی نیست. این در راستای همان ایده مدیریت تخاصم قابل ارزیابی است؟

دقیقا به همان دلایل مبنایی شرایط آشتی میان ایران و امریکا وجود ندارد، چراکه امریکا خواهان این است که ایران به شرایط قبل از بهمن ۱۳۵۷ بازگردد. واشنگتن به دنبال این است نگاه ایران به مسائل منطقه ای و جهان اسلام و نظام بین الملل و حتی این کشور به زمان قبل از انقلاب بازگردد. اگر ایران این خواسته ها را بپذیرد آشتی ممکن خواهد شد.

این ها ادعا های مایک پمپئو وزیر امور خارجه ترامپ بود. او ۱۳ شرط گذاشت و مدعی بود که ایران این شروط را بپذیرد و از نگاه او ایران با پذیرش این شروط به کشوری نرمال تبدیل خواهد شد. کشور نرمال مانند کشور های کویت و اردن. اردن نه ارتباطی با جبهه مقاومت دارد، نه دنبال نابودی اسراییل است و نه خواهان اخراج امریکا است و بالعکس دنبال کمک هایی از این کشور نیز هست حتی برای امریکا پایگاه هایی نیز احداث می کند.

بنابراین به دنبال بقای نیرو های امریکایی در منطقه است. ایران از نگاه امریکایی باید به کشوری به این شمایل تبدیل شود. در مراحل بعدی تحمیل ایده های حقوق بشری خود نیز بر ایران را دنبال خواهد کرد. یا بالعکس ما انتظار داشته باشیم که امریکا به کشوری مانند دانمارک یا ایسلند تبدیل شود که نه به دنبال نقش آفرینی در منطقه باشد، نه دنبال حمایت از اسراییل باشد، عملا امکان پذیر نیست. این موارد همان موضوعات مبنایی هستند که آقای عراقچی روی آن ها به عنوان مسائل غیرقابل حل تاکید دارد. این موانع نیز جدید نیستند و از ۴۵ سال پیش به تدریج تلمبار شده است. طی این سال ها نیز تلاش بر مدیریت تنش ها بوده است. در هیچ دولتی نیز رفع نگرانی های امریکایی ها دنبال نشده است.

حتی به قول برخی جریان ها «غرب گراترین» نیرو های مذاکره کننده در درون حاکمیت هم که برخی این برچسب را به آن ها می زنند، از نظر امریکایی ها آن قدر انقلابی هستند که نمی شود با آن ها درباره این مسائل وارد مذاکره شد. مثلا آقای خاتمی در مصاحبه ای که با سی ان ان داشتند عنوان کردند که دیوار ویتنام باید تخریب شود. از آبراهام لینکلن تحت عنوان شهید نام برد.

دولت ایشان هم که به دلیل ایده گفت وگوی تمدن ها در سازمان ملل، مورد تشویق قرار گرفت محور شرارت نامیده شد. حتی آقای ظریف هم جز افرادی نیستند که از نگاه امریکا ایران را به قبل از انقلاب ۵۷ برگردانند. آقای ظریف دو بار تحت تحریم های امریکا هم قرار گرفته است. هیچ وزیر خارجه ای در ایران تحریم نمی شود. اما ایشان که تعدادی از جریان های مخالف به او برچسب غرب گرایی می زنند، توسط امریکا تحریم شد. بنابراین این موانع وجود دارند و هیچ چشم اندازی برای حل آن ها وجود ندارد.

آقای عراقچی در شرایطی سکان دستگاه دیپلماسی را به دست گرفته که هم در منطقه و هم در نقاط مختلف جهان تحولات پیچیده ای در جریان است. شرایط ایران با آن سال هایی که برجام منعقد شد نیز متفاوت است. ایران در زمینه مسائل هسته ای و به لحاظ سطح غنی سازی و بنابر گزارشات رسمی آژانس پیشرفت های فراوانی داشته است. در منطقه نیز تحولات به سمت و سویی رفته است که نقش برجسته ایران غیرقابل انکار است. شرایط کنونی و پیش روی دستگاه دیپلماسی می تواند به اهرمی برای چانه زنی در رایزنی با طرف های غربی تبدیل شود یا چالشی به چالش های موجود مقابل آقای عراقچی اضافه خواهد کرد و به دنبال آن شرایط را پیچیده تر خواهد کرد؟

پاسخ به این سوال هم منفی است و هم مثبت. امریکایی ها اگر احساس کنند ایران دچار ضعف شده است فشار ها را تشدید خواهند کرد. آن قدر این فشار ها را افزایش می دهند تا کشور را از درون متلاشی کنند تا به هدف خود که بازگشت ایران به قبل از ۵۷ است دست یابند. به این راحتی ها دست بردار ایران نخواهند بود. مثلا اگر مساله هسته ای حل شد دیگر پرونده بسته خواهد شد. بعد از آن درمورد موشک و پهپاد مطالبه می کنند و بعد هم منطقه و حزب الله و بعد هم حقوق بشر و... در عین حال هرچه قدرت ایران افزایش پیدا کند امکان چانه زنی نیز افزایش پیدا می کند.

من معتقدم که اگر ایران به تعهدات برجامی عمل می کرد و قانون راهبردی مجلس تصویب نمی شد امریکایی ها حتی حاضر نبودند وزیر خارجه خود را به وین بفرستند و در اتاقی وارد مذاکره شوند. چه چیزی باعث شد که نامه نگاری ها به مدت ۶ تا ۷ ماه ادامه پیدا کند؟ به این دلیل بود که به تعبیر آن ها ایران در حال نزدیک شدن به ساخت بمب اتمی است.

اگر ایران همچنان غنی سازی ۳ درصدی را دنبال می کرد به ایران نمی آمدند و وارد مذاکره هم نمی شدند. البته فقط موضوع هسته ای نیست که باید پیشرفت داشته باشد. پیشرفت اقتصادی هم باید صورت بگیرد. آسیب پذیری اقتصاد از تحریم باید کاهش یابد. قدرت دفاعی باید افزایش پیدا کند. اجماع و وحدت داخلی باید گسترش پیدا کند. تمامی این متغیر ها می تواند به افزایش قدرت ملی ایران منجر شود.

این اتفاق درباره چین هم رخ داده است. برای چین در سال های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ که مورد تجاوز ژاپنی ها قرار گرفته بود، کسی اهمیتی قائل نبود. چین کشوری چندپاره شده بود. امریکایی ها زمانی به سراغ چین رفتند که هسته ای شده بود. انقلاب فرهنگی را پشت سر گذاشته بود. به ثبات رسیده بود. نشانه هایی از اقتصاد نیمه شکوفا در این کشور دیده می شد. اکنون نیز ایران چاره ای به جز قوی شدن ندارد. البته که قوی شدن صرفا به این معنا نیست که در آستانه دستیابی به سلاح اتمی قرار داشته باشیم. انتخاباتی که برگزار کردیم.

اتحادی که به وجود آمده است. تمامی این موارد حامل پیام هایی است که طرف مقابل را مجبور می کند با ایران وارد تعامل شود. اینکه فرض کنید ایران به حمایت از عملیات ۷ اکتبر متهم می شود و امریکا در واکنش به این عملیات دایما پیام هایی را مخابره می کند به ایران حمله نشود خیلی متفاوت از زمانی است که جورج بوش ناوگان امریکا را به منطقه می فرستاد که منطقه را شخم بزند، الان می ایند که جنگ نشود. دایما تاکید دارند که خواهان تنش نیستند. به این دلیل است که توان ملی ایران افزایش پیدا کرده است و اتفاقا فقط به دلیل موشک و پهپاد نیست.

در رویکرد های کلی جمهوری خواهان و دموکرات ها تفاوت چندانی در قبال ایران وجود ندارد. اختلاف ها در تاکتیک ها و روش های اجرای سیاست های آن ها است. از طرفی جمهوری خواهان این ادعا را داشتند که برجام توافقی ناقص و مضیق است. برای ما البته که توافق موردنظر جمهوری خواهان قابل پذیرش نیست. می توان با وجود این شرایط و چالش های موجود بر نقاط مشترک و قابل دسترس میان ایران و ایالات متحده تاکید داشت و بر سر این موارد مانور داد؟

ایران در بعضی موضوعات به جمهوری خواهان نزدیک تر است و در بعضی موارد نیز به دموکرات ها نزدیک تر، این بحث را باید مصداقی ارزیابی کرد. مثلا درمورد مباحث جمعیتی و خانواده و کنترل جمعیت به جمهوری خواهان نزدیک تر هستیم. مانند مساله سقط جنین یا موضوع کنترل جمعیت، مبارزه با دگرباشی هایی که افراطیون امریکایی دارند. در مباحث اجتماعی با جمهوری خواهان نقاط مشترکی داریم. جمهوری خواهان محافظه کار و به لحاظ اجتماعی اخلاق مدار تر هستند. اما در بعضی مسائل با دموکرات ها دارای قرابت هستیم.

اما در برنامه هسته ای ایران تفاوت هایی میان تاکتیک های جمهوری خواهان و دموکرات ها در قبال ایران وجود دارد. جمهوری خواهان معتقدند که ما یک بار برای همیشه باید با ایران وارد مذاکراتی جامع شویم. نه فقط مسائل هسته ای بلکه با ورود به تمامی موضوعات مورد بحث، یک بار برای همیشه با ایران به نتیجه برسیم.

ادعای مایک پمپئو هم در این راستا بود. از مسائل هسته ای و موشکی گرفته تا مسائل داخلی ایران باید مورد مذاکره قرار بگیرند و حل شوند. اما دموکرات ها معتقدند این امکان که تمامی مسائل مرتبط با ایران به صورت یکجا حل شوند وجود ندارد. از حساس ترین موضوع که مساله هسته ای است آغاز می کنیم و به تدریج جلو می رویم. بنابراین اگر دموکرات ها روی کار بیایند همچنان رفع تدریجی مسائل مورد مناقشه را در دستور کار قرار می دهند.

اگر جمهوری خواهان روی کار بیایند به دنبال حل مسائل با ایران به صورت یکجا خواهند بود. به این دلیل است آقای ترامپ در این رابطه معتقد است که اگر با ایران تماس بگیرد تمامی مناقشات موجود میان ایران و امریکا حل خواهد شد. او این ادعا را دارد که اگر من یک بار با رهبر یا رییس جمهور ایران صحبت کنم تمامی مشکلات را رفع خواهم کرد، اما دموکرات ها پیچیده تر عمل می کنند. فراموش نکنیم سابقه ای در این رابطه و درباره رویکرد جمهوری خواهان و دموکرات ها وجود دارد.

اگر درباره تفاوت این دو جریان این سوال را در سال ۲۰۲۰ از من می پرسیدید می شد این ادعا را داشت که اگر دموکرات ها روی کار بیایند امریکا به برجام بر می گردد. اکنون که سه سال از ریاست جمهوری بایدن می گذرد و اینکه همچنان به برجام بازنگشتند مقصر ایران نیست. فارغ از اینکه آقای باقری یا حتی آقای امیرعبداللهیان چه می گفتند. ادعای زمستان سخت مطرح شد. حتی قانون راهبردی مجلس و... تمامی موارد مذکور را که کنار بگذاریم مساله اصلی فرمان اجرایی رییس جمهوری بود. فقط یک کاغذ را مقابل بایدن می گذاشتند و او آن را امضا می کرد امریکا به توافق برجام باز می گشت.

هیچ کدام از اتفاقات درون ایران تاثیرگذار نبود. آن چیزی که بایدن انجام نداد به دلیل خواست هیات حاکمه امریکا بود. من اعتقاد دارم خروج امریکا از برجام خواسته شخص دونالد ترامپ نبود و این مطالبه دولت امریکا هم نبود. این هیات حاکمه ایالات متحده امریکا بود که دنبال خروج از این توافق بود. چه قوه مجریه و چه قوه مقننه و چه جمهوری خواهان و چه دموکرات ها و کسانی که در دولت بودند و افرادی که خارج از دولت بودند این خواسته را داشتند که برجام کامل نیست و باید از آن خارج شد. اگر در سال ۲۰۱۸ این خروج اتفاق نمی افتاد ممکن بود دو یا سه سال بعد این خروج رخ دهد. اگر در دولت ترامپ اتفاق نمی افتاد حتما در دولت کلینتون اتفاق می افتاد.

اگر این خروج در آغاز این مسیر ۱۰ ساله رخ نمی داد امریکایی ها حتما با یک بهانه دیگری، حتی دموکرات ها نیز از این توافق بیرون می رفتند، چراکه خواسته هیات حاکمه ایالات متحده بود. از این جهت در کلیات سیاست های جمهوری خواهان و دموکرات ها تفاوتی وجود ندارد.

اختلافات در جزییات است که این جزییات نیز خیلی اهمیتی ندارند که بخواهیم پیش بینی کنیم در صورت پیروزی کامالا هریس امریکا به توافق هسته ای بازمی گردد یا نه. دولت بایدن به این توافق برنگشت، دولت کامالا هریس هم باز نخواهد گشت. دولت های بعدی هم بر نمی گردند مگر اینکه ایران برجام پلاس و برجام های ۲ و ۳ و ۴ را بپذیرد. درباره برخی موضوعات، اما به جمهوری خواهان نزدیک تر هستیم. مثلا درباره ایده های ترامپ مبنی بر هزینه نکردن برای حضور نیرو های امریکایی در منطقه. این دیدگاه به دیدگاه ایران نزدیک تر است.

ایران ترجیح می دهد شخصی مانند ترامپ روی کار باشد تا بتواند نیرو های امریکایی را از سوریه و عراق اخراج کند تا اینکه شخصی مانند کامالا هریس روی کار باشد که معتقد است باید حضور خود در منطقه را پر رنگ تر کنیم. وقتی ترامپ این موضوع را مطرح کرد که قصد دارد ۲۰۰۰ نیروی خود را از منطقه فرا بخواند خیلی از مقامات امریکایی با او مخالفت کردند تا جایی که او این خواسته خود را پس گرفت. اما این دیدگاه مورد توجه ما قرار گرفت.

علی رغم اینکه با ترامپ به دلیل ترور سردار سلیمانی و خروج از برجام دشمنی شدیدی داریم، اما در این مورد دارای اشتراکاتی هستیم، چراکه ایران هم خواهان خروج امریکا از منطقه است. اگر ترامپ روی کار بیاید و خواهان خروج از خاورمیانه باشد قطعا ما استقبال خواهیم کرد. اما بر سر مسائل هسته ای عکس این قضیه وجود دارد.

این خبر توسط سایت فرارو منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : فرارو