دیپلماسی بی وقفه عراقچی از الجزایر تا روسیه و چین؛ حرکت شطرنجی ایران در آستانه مذاکراتی حساس

چه آنکه مذاکرات ایران و آمریکا در سال ۱۴۰۴ در بستر تنش های فزاینده ای برگزار می شود. تحریم های جدید وزارت خزانه داری آمریکا علیه شبکه نفتی ایران و تهدیدات ترامپ برای اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته ای، فضای دیپلماتیک را پیچیده کرده است. در همین حال «رویترز» گزارش داد که ایران خواستار لغو کامل تحریم ها و تضمین های حقوقی برای پایبندی به توافق است، در حالی که آمریکا بر توقف غنی سازی اورانیوم و بازرسی های سرزده آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) تأکید دارد. در این شرایط، عراقچی، که تجربه مذاکرات برجام (۱۳۹۴) را در کارنامه دارد، با دیپلماسی فعال به دنبال کاهش انزوای ایران و تقویت اهرم های مذاکراتی بود.

عراقچی با سفر به الجزایر، روسیه، چین، و دیدارهایی در حاشیه مذاکرات رم، شبکه ای از حمایت دیپلماتیک ایجاد کرد. چه آنکه او در یادداشتی به «واشنگتن پست» نوشت: «اکنون توپ در زمین آمریکاست. اگر به دنبال راه حل دیپلماتیک واقعی است، ما مسیر را نشان داده ایم.» این اظهارات، که بازتاب استراتژی ایران برای حفظ ابتکار عمل بود، با سفرهای او به کشورهای کلیدی تقویت شد. سفرهای چین و روسیه، به دلیل روابط استراتژیک و نقش این دو کشور در شورای امنیت سازمان ملل، از اهمیت ویژه ای برخوردار بودند. این گزارش ابتدا تمام سفرها را مرور کرده و سپس به تحلیل عمیق سفرهای چین و روسیه می پردازد.

سفرهای دیپلماتیک عراقچی قبل از مذاکرات

سفر به الجزایر (۱۷ فروردین ۱۴۰۴ / ۶ آوریل ۲۰۲۵)

عراقچی پیش از دور اول مذاکرات عمان به الجزایر سفر کرد تا حمایت کشورهای غیرمتعهد را جلب کند.  او در الجزایر با مقامات ارشد این کشور درباره مذاکرات هسته ای گفت وگو کرد و در X نوشت: «این یک فرصت و آزمون است. توپ در زمین آمریکاست.» الجزایر، به عنوان عضو غیر دائم شورای امنیت، می تواند در جلوگیری از قطعنامه های ضدایرانی نقش ایفا کند. «ایرنا» این سفر را تلاشی برای گسترش حمایت آفریقایی خواند و گزارش داد که عراقچی بر لزوم مذاکرات «مؤثر و جدی» تأکید کرد. این سفر، اگرچه کوتاه بود، نشان دهنده استراتژی ایران برای ایجاد جبهه ای گسترده در برابر فشارهای غرب بود. الجزایر، با تجربه میانجی گری در مناقشات بین المللی، از مذاکرات حمایت کرد، که به تقویت موضع ایران کمک کرد.

تماس تلفنی با رافائل گروسی (۲۶ فروردین ۱۴۰۴ / ۱۵ آوریل ۲۰۲۵)

پیش از سفر به روسیه، عراقچی تماسی تلفنی با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، داشت. این گفت وگو برای هماهنگی درباره نظارت آژانس بر تأسیسات هسته ای ایران بود. گروسی، که در ۲۷ فروردین به تهران سفر کرد، خواستار دسترسی بیشتر بازرسان شد، و ایران با افزایش نظارت موافقت کرد. کارشناسان روابط بین الملل این تماس را نشانه ای از تعهد ایران به شفافیت خواند و گزارش داد که عراقچی بر همکاری با آژانس برای کاهش نگرانی های غرب تأکید کرد. این اقدام، که بخشی از دیپلماسی پیشانگر عراقچی بود، به حفظ فضای مثبت مذاکرات کمک کرد و نشان دهنده تلاش ایران برای جلوگیری از ارجاع پرونده به شورای امنیت بود.

دیدار با مقامات ایتالیایی (۳۰ فروردین ۱۴۰۴ / ۱۹ آوریل ۲۰۲۵)

در حاشیه مذاکرات رم، عراقچی با آنتونیو تاجانی، وزیر خارجه ایتالیا، دیدار کرد. این دیدار برای قدردانی از میزبانی ایتالیا و هماهنگی برای ادامه مذاکرات بود. تاجانی، که روابط خوبی با ایران و آمریکا دارد، نقش بی طرف ایتالیا را تقویت کرد. «فرارو» این دیدار را کوتاه اما سازنده توصیف کرد و گزارش داد که عراقچی بر اهمیت میانجی گری عمان و میزبانی ایتالیا تأکید کرد. این دیدار، که در کنار مذاکرات با استیو ویتکاف انجام شد، نشان دهنده تلاش ایران برای حفظ روابط با اروپا به عنوان وزنه ای در برابر فشارهای آمریکا بود.

سفر به روسیه (۲۸ فروردین ۱۴۰۴ / ۱۷ آوریل ۲۰۲۵)

سفر عراقچی به مسکو، که یک روز پیش از مذاکرات رم انجام شد، یکی از کلیدی ترین اقدامات دیپلماتیک او بود. عراقچی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، دیدار کرد و حامل نامه ای از رهبرانقلاب بود که تأکید داشت مذاکرات با غرب به روابط ایران با روسیه آسیبی نمی رساند. کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو، در یک برنامه تلویزیونی گفت: «پیام رهبر ایران این بود که رابطه با دوستان استمرار خواهد داشت.» این سفر، که خبرگزاری «فارس» آن را نشانه هماهنگی استراتژیک خواند، برای جلب حمایت روسیه و اطمینان از عدم تضعیف شراکت دوجانبه بود.

سفر به چین (۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ / ۲۳ آوریل ۲۰۲۵)

عراقچی در آستانه دور سوم مذاکرات عمان (۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ / ۲ مه ۲۰۲۵) به پکن سفر کرد. که او در بدو ورود گفت: «چین و روسیه در زمان سختی ها همراه ما بوده اند. امروز با دوستانمان در چین درباره گفت وگوهای هسته ای مشورت خواهیم کرد.» او افزود: «اگر آمریکا از خواسته های ناممکن پرهیز کند، می توان به توافق خوبی رسید.» این سفر، که ناظران سیاسی آن را برای انتقال پیام مسعود پزشکیان، خواند، نشان دهنده نقش چین به عنوان شریک تجاری و دیپلماتیک کلیدی بود.

 سفر عراقچی به روسیه چه دستاوردی داشت؟

سفر عراقچی به مسکو در ۲۸ فروردین ۱۴۰۴، که با دیدار با پوتین همراه بود، برای هماهنگی با یکی از نزدیک ترین متحدان ایران انجام شد. عراقچی جزئیات دور اول مذاکرات عمان را با پوتین در میان گذاشت و بر حفظ روابط استراتژیک با روسیه تأکید کرد. پوتین، طبق آنچه «رویترز» روایت کرده، از مذاکرات ایران و آمریکا حمایت کرد و گفت: «روسیه آماده است هر آنچه ممکن است برای حل دیپلماتیک انجام دهد.» این دیدار، که با حضور کاظم جلالی برگزار شد، نشان دهنده نگرانی ایران از واکنش روسیه به مذاکرات با آمریکا بود. عراقچی در دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، بر لزوم لغو تحریم ها و حفظ حق غنی سازی تأکید کرد. این گفت وگوها، که برای جلوگیری از فشارهای شورای امنیت تحلیل شد، به هماهنگی مواضع دو کشور کمک کرد.

در همین حال یکی از موضوعات احتمالی در مسکو، بحث انتقال ذخایر اورانیوم غنی شده ۶۰ درصدی ایران به روسیه بود. این ایده، مشابه مدل لیبی (خلع سلاح کامل هسته ای)، برای کاهش نگرانی های غرب مطرح شده است. اما دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، این موضوع را در چارچوب میانجی گری عمان تأیید کرد، اما جزئیات را فاش نکرد. با این حال، عراقچی  گفت: «مذاکرات ما فقط درباره مسائل هسته ای است.» این اظهارات می تواند تلاشی برای پنهان نگه داشتن توافقات حساس باشد. در همین راستا «نیویورک تایمز» ادعا کرد که ایران امکان مشارکت در اداره تأسیسات غنی سازی را مطرح کرده، که ممکن است با هماهنگی روسیه باشد، اما این ادعا تأیید رسمی نشد. توافق احتمالی دیگر، حمایت روسیه از موضع ایران در شورای امنیت در برابر قطعنامه های احتمالی بود. «فرارو» گزارش داد که روسیه قول وتوی هر قطعنامه ضدایرانی را داده است، که می تواند اهرم فشار ایران را تقویت کند.

روسیه، اگرچه در مذاکرات رم حضور مستقیم ندارد، نقش میانجی غیرمستقیم و حامی دیپلماتیک ایفا می کند. چه آنکه ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، در ۱۹ فروردین از برگزاری جلسه کارشناسی با ایران و چین خبر داد. این جلسه، که برای هماهنگی درباره برنامه هسته ای ایران بود، نشان دهنده نقش روسیه در ایجاد اجماع با متحدان ایران است. دیمیتری پسکوف به «رویترز» گفت: «روسیه از راه حل دیپلماتیک حمایت می کند، زیرا به کاهش تنش منجر می شود.» روسیه، با روابط نزدیک با اسرائیل و آمریکا، می تواند به عنوان کانال ارتباطی غیرمستقیم عمل کند. چرا که سفر عراقچی به مسکو برای اطمینان از حمایت روسیه در برابر فشارهای شورای امنیت بود. همچنین، این نکته اهمیت دارد که روسیه از طریق میانجی گری عمان، پیشنهادهایی برای کاهش غنی سازی ایران در ازای لغو تحریم ها ارائه کرده است. این نقش، اگرچه پنهانی است، به حفظ فضای مثبت مذاکرات کمک می کند.

 سفر عراقچی به چین قبل از مذاکرات چه معنایی داشت؟

سفر عراقچی به پکن در ۴ اردیبهشت ۱۴۰۴، که در آستانه دور سوم مذاکرات عمان انجام شد، برای رایزنی درباره مذاکرات هسته ای و تقویت روابط اقتصادی بود. عراقچی با وانگ یی، وزیر خارجه چین، دیدار کرد و پیام مسعود پزشکیان را منتقل نمود. او در بدو ورود گفت: «چین بزرگ ترین شریک تجاری ماست و در مذاکرات هسته ای نقش کلیدی دارد.» چه آنکه عراقچی در X نوشت: «ایران و چین مصمم به حفظ ثبات منطقه ای هستند.» این اظهارات نشان دهنده هماهنگی استراتژیک برای حمایت از موضع ایران بود. در همین راستا «فایننشال تایمز» نیز گزارش داد که چین، که ۹۲ درصد نفت ایران را خریداری می کند، از کاهش تحریم ها نفع می برد، و این موضوع محور گفت وگوها بود. عراقچی همچنین با مقامات اقتصادی چین درباره حفظ جریان تجارت نفت رایزنی کرد، که کارشناسان آن را برای کاهش اثر تحریم های ترامپ حیاتی خواندند.

یکی از توافقات احتمالی در پکن، تعهد چین به فشار بر آمریکا برای کاهش تحریم ها در ازای محدود کردن غنی سازی ایران بود. چین، به عنوان بزرگ ترین خریدار نفت ایران، از مذاکرات موفق نفع می برد. «نیویورک تایمز» ادعا کرد که ایران پیشنهاد مشارکت در اداره تأسیسات غنی سازی را مطرح کرده، که ممکن است با حمایت چین باشد، اما این موضوع تأیید نشد. توافق احتمالی دیگر می تواند شامل تضمین چین برای حفظ خرید نفت ایران، حتی در صورت تشدید تحریم های ترامپ، باشد. چه آنکه «فایننشال تایمز» در ۱۲ دی ۱۴۰۳ نوشت که ترامپ قصد دارد صادرات نفت ایران به چین را به صفر برساند، که مذاکرات پکن را حیاتی کرد. با این حال، هیچ منبع رسمی این توافقات را تأیید نکرد، و عراقچی در ۴ اردیبهشت به «ایرنا» گفت: «گفت وگوهای ما با چین درباره تقویت شراکت استراتژیک بود.»

چین، علی رغم غیبت در مذاکرات رم، نقش حامی اقتصادی و دیپلماتیک کلیدی دارد. کارشناسان معتقدند چین، به عنوان امضاکننده برجام و بزرگ ترین شریک تجاری ایران، از کاهش تحریم ها نفع می برد. لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، به «خبرگزاری فرانسه» گفته: «آمریکا باید در مذاکرات صداقت نشان دهد.» این موضع نشان دهنده فشار چین بر آمریکا برای انعطاف است. در همین حال رسانه ها می گویند چین طرح پنج ماده ای برای حل بحران هسته ای ایران ارائه کرده، که شامل کاهش تحریم ها و حفظ غنی سازی محدود است. این طرح، که در نشست با ایران و روسیه مطرح شد، نشان دهنده نقش فعال چین در شکل دهی مذاکرات است. چین همچنین با حفظ جریان تجارت نفت، اهرم اقتصادی ایران را تقویت می کند. «فایننشال تایمز» نیز گزارش داد که چین از طریق سیستم های بانکی غیرسوئیفت، تحریم های آمریکا را دور می زند، که به ایران امکان مقاومت در برابر فشار حداکثری می دهد.

نقش چین و روسیه در تسهیل توافق ایران و آمریکا

حمایت دیپلماتیک در شورای امنیت

چین و روسیه، به عنوان اعضای دائم شورای امنیت با حق وتو، نقش کلیدی در جلوگیری از قطعنامه های ضدایرانی دارند. سفرهای عراقچی به مسکو و پکن برای اطمینان از حمایت این دو کشور در برابر فشارهای آمریکا و اسرائیل بود. روسیه نیز قول وتوی هر قطعنامه ضدایرانی را داده است، و چین نیز از طریق دیپلماسی آرام، آمریکا را به انعطاف تشویق می کند. این حمایت، اهرم فشار ایران را در مذاکرات تقویت می کند و خطر ارجاع پرونده به شورای امنیت را کاهش می دهد.

میانجی گری غیرمستقیم

روسیه و چین، اگرچه در مذاکرات رم حضور ندارند، از طریق میانجی گری عمان و رایزنی های غیرمستقیم نقش دارند. «رویترز» تایید کرد که روسیه پیشنهادهایی برای کاهش غنی سازی ایران در ازای لغو تحریم ها ارائه کرده، که از طریق عمان به آمریکا منتقل شده است. چین نیز با طرح پنج ماده ای خود، چارچوبی برای توافق ارائه کرده است. این اقدامات نشان دهنده تلاش این دو کشور برای حفظ فضای مثبت مذاکرات است.

تقویت اهرم اقتصادی ایران

چین با خرید ۹۲ درصد نفت ایران و دور زدن تحریم ها از طریق سیستم های بانکی غیرسوئیفت، اهرم اقتصادی ایران را تقویت می کند. «فایننشال تایمز» گزارش داد که این جریان تجاری به ایران امکان مقاومت در برابر فشار حداکثری ترامپ را می دهد. روسیه نیز با همکاری در پروژه های انرژی و نظامی، مانند تحویل جنگنده های سوخو، به ایران پشتوانه استراتژیک می دهد. به همین دلیل، این حمایت ها، ایران را در مذاکرات جسورتر کرده است.

متعادل سازی فشارهای غرب

چین و روسیه با حمایت از موضع ایران، فشارهای آمریکا و اسرائیل را متعادل می کنند. چرا که بنیامین نتانیاهو خواستار مدل لیبی (خلع سلاح کامل) است، اما حمایت چین و روسیه این گزینه را غیرواقع بینانه کرده است. پوتین در دیدار با عراقچی تأکید کرد که هر توافقی باید حقوق ایران را حفظ کند. چین نیز با تشویق آمریکا به «صداقت»، به کاهش مواضع سخت گیرانه واشنگتن کمک می کند.

آیا تاکتیک عراقچی برای هماهنگ کردن چین و روسیه موفق خواهد بود؟

سفرهای عراقچی به الجزایر، روسیه، چین، و دیدار با گروسی و تاجانی بخشی از استراتژی ایران برای ایجاد جبهه ای متحد در برابر فشارهای غرب بود. تمرکز بر چین و روسیه نشان دهنده اهمیت این دو کشور به عنوان شرکای استراتژیک است. عراقچی با این سفرها، پیام روشنی به آمریکا ارسال کرد: ایران بدون حمایت متحدانش مذاکره نمی کند. این دیپلماسی، که با همکاری با آژانس تقویت شد، به کاهش نگرانی های غرب و حفظ فضای مثبت مذاکرات کمک کرد.

اما از سوی دیگر مواضع متناقض آمریکا، از جمله تغییر موضع استیو ویتکاف از پذیرش غنی سازی محدود به توقف کامل، اعتماد ایران را تضعیف کرده است. عراقچی در رم این تناقضات را مورد انتقاد قرار داد. همچنین، فشارهای اسرائیل و کنگره آمریکا، که خواستار خلع سلاح کامل هستند، می تواند مذاکرات را به بن بست بکشاند.

در همین حال حمایت چین و روسیه، همراه با میانجی گری عمان و میزبانی ایتالیا، فرصتی برای توافق محدود فراهم کرده است. از سوی دیگر سفر خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان، به تهران در ۲۸ فروردین، که «العربیه» آن را با مذاکرات مرتبط دانست، نشان دهنده حمایت منطقه ای از دیپلماسی است. این حمایت می تواند فشارهای آمریکا را تعدیل کند.

در یک برآیند کلی، چین و روسیه با حمایت دیپلماتیک، میانجی گری غیرمستقیم، و تقویت اهرم اقتصادی ایران، نقش کلیدی در تسهیل توافق دارند. چین با حفظ جریان تجارت نفت و ارائه طرح های دیپلماتیک، و روسیه با وتوی قطعنامه ها و پیشنهادهای عملی، ایران را در برابر فشار حداکثری تقویت می کنند. سفرهای عراقچی به این دو کشور نشان دهنده تلاش ایران برای حفظ اتحاد با متحدان و جلوگیری از انزواست. موفقیت مذاکرات به توانایی ایران در استفاده از این حمایت ها و انعطاف آمریکا در برابر خواسته های تهران بستگی دارد.

از این رو سفرهای دیپلماتیک عباس عراقچی به الجزایر، روسیه، چین، تماس با گروسی، و دیدار با تاجانی پیش از مذاکرات رم، بخشی از استراتژی ایران برای تقویت موضع مذاکراتی بود. چین و روسیه، علی رغم غیبت در مذاکرات، با حمایت دیپلماتیک، میانجی گری غیرمستقیم، و تقویت اهرم اقتصادی ایران، نقش کلیدی در تسهیل توافق دارند. این حمایت ها، همراه با دیپلماسی فعال عراقچی، موضع ایران را تقویت کرده، اما تناقضات آمریکا و فشارهای اسرائیل چالش هایی جدی ایجاد می کند. به همین دلیل مذاکرات عمان  فرصتی برای پیشرفت است، اما نیازمند اعتمادسازی متقابل و انعطاف در برابر خواسته های ایران است.

این خبر توسط سایت خبرآنلاین منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : خبرآنلاین